Dagboek Oktober 2013

Babelse verwarring

God is te vergelijken met een eenzame berg in de vlakte, zo hoog dat niemand hem kan beklimmen.

We hebben die vergelijking onlangs nog eens gebruikt. Die berg kan iedereen van overal zien, alleen ziet iedereen hem vanuit een ander standpunt, en niemand heeft dus hetzelfde beeld op zijn netvlies, dus kan de beschrijving verschillen, maar we hebben het allemaal wel over een en dezelfde berg, want er is maar een berg voor iedereen.

Zo kunnen we aannemen dat de Israëlieten, de Christenen en de Moslims via licht andere wegen tot de berg zijn gekomen, waarbij de volgende een deel van de bagage van de vorige overnamen.

Lieden van het boek

Na de Koran houdt het op en komen er geen heilige schriften meer.

Er zijn intussen nog allerlei clubs en verenigingen met gewijde teksten gekomen. Jammer voor de mormonen, en anderen die bij een of ander boek zweren, maar Mohammed is het zegel der profeten. Daar komt niets meer na.

Dat heeft het grote voordeel dat daar een streep getrokken is, waarbij het uitgesloten is dat nog een nieuwe heilige schrift opduikt die zich tot iedereen richt. Iedereen doet verder wat ie wil, maar de openbaring is daarmee afgelopen.

Thomas van Aquino

Dat belet niet dat lieden van allerlei pluimage, elk vanuit de eigen oorsprong, op tocht gaan om die berg te bestijgen.

Al weet je dat je de top nooit zult halen, toch kun je zo ver mogelijk in de juiste richting gaan. Iedereen moet daar zelf over beslissen en niemand moet oordelen over een ander. De tijd van de apostelen is voorbij en we moeten ons dus niet moe maken om elkaar te overtuigen, laat staan te bekeren.

Om succesvol om te gaan met de verbijsterende werkelijkheid van onze hedendaagse samenleving, moeten we ons heel veel kennis en vaardigheden eigen maken.

Literatuur

Bij tekens van twijfels of onraad kunnen we bij de literatuur te rade gaan, zowel de algemene als de gespecialiseerde, in mijn geval de geneeskundige. Je zult altijd vinden wat je zoekt, en als jet het niet vindt, is het tijd voor meer onderzoek.

Er zijn kwesties die de wetenschap niet kan oplossen, en die ons nopen naar de niet-exacte literatuur te grijpen. Daar is heel veel levenservaring te vinden, en in dat veld neemt de Heilige Schrift een bijzondere plaats in.

“De wereld is alles wat het geval is,” zegt Wittgenstein en ik ben geneigd hem daarin te volgen. Maar ook de Openbaring is het geval. Of je die goddelijk noemt, moet je zelf weten, maar serieus neem ik het alvast wel.

Geen enkel mens heeft de goddelijke waarheid in pacht, en zoeken kunnen we wel doen, maar vinden is nog wat anders.

Deconfiture van de kerk

De kerk als instituut in onze contreien is een puinhoop.

De ontkerkelijking heeft overal om zich heen gegrepen, maar wordt bij ons, in een gebied waar de r.k. kerk ooit heer en meester was, nog overschaduwd door het spectaculaire debacle omtrent de pedofilie.  Niet zozeer de feiten, als wel de klunzigheid, de verdoezelingen, het verzwijgen. Het eindigt in leugens en bedrog.

Er blijft niet veel over van het respect en het ontzag, wat er vroeger was,, voor kerkelijke dignitarissen, zeg maar in het België van Koning Boudewijn. Het woord ‘Christelijk’ heeft een kwalijke geur gekregen, ook al door de integrale onzin van een aantal extremisten wereldwijd. Gelovig zijn is een bron van slechte reputatie geworden.

Toch blijft de Christelijke inspiratie van onze cultuur en onze taal onverminderd doorwerken, zij het niet altijd aan de oppervlakte en vaak onzichtbaar. Die uit zich onder meer het mededogen voor de zwakkeren, waarvan ik mag hopen dat het blijft bestaan.

Massacultuur

Vandaag is de maatschappij in tegenstelling met die van de middeleeuwen, niet langer louter Christelijk ingericht, maar wel kosmopolitisch, zeker in een stad als Brussel, een mengelmoes van geloofsovertuigingen die naast elkaar bestaan, plus al degenen die geen enkel geloof toegedaan zijn. Het krioelt er allemaal door elkaar heen..

De solidariteit organiseren we niet langer binnen een bepaalde gemeenschap voor de onderlinge leden, maar binnen een nationaal verband. We hebben zorg in al zijn gestalten en vormen, en die moet er zijn voor iedereen ongeacht je religieuze bloedgroep.

Dat is wat overblijft van een systeem dat in mijn jeugd overheersend was, op het gebied van de zingeving. Het menselijke leven was gevat in een stelsel dat aanwezig was tijdens elk belangrijk moment van het leven, van de geboorte, via de volwassenwording, en het huwelijk, naar uiteindelijk de ziekenzalving en de kerkelijke begrafenis. Er stond altijd een priester klaar en daar kon je ook je fouten gaan opbiechten.

Alles had een zin en een betekenis in die verdwenen wereld.

Ontkerstend

Dat hele raderwerk van de religieuze omkadering van het menselijke leven, van de wieg tot het graf, is in enkele tientallen jaren in een razend tempo verschrompeld.

Daar zijn allerlei verklaringen voor te bedenken, maar een ervan is toch zeker dat de kerkleiding de boot gemist heeft, naar de verwetenschappelijking en vertechnisering van de moderne samenleving.

Ik weet niet of dat goed kan gemaakt worden. We moeten eerlijk zijn. Zowat alle godsdiensten moeten het afleggen tegen de ongeziene explosie van kennis die de natuur en de kosmos heeft blootgelegd in alle geledingen.

Daar komt nog een extra minpunt bij wat Rome betreft. De halsstarrige houding op basis van bekrompen kortzichtigheid omtrent het huwelijk en de voortplanting, gekoppeld aan een gebrekkig management dat tamelijk eenzijdig door hoogbejaarde ongehuwde mannen wordt uitgeoefend, heeft tot een weergaloze puinhoop geleid.

Wortelgrond van het menselijk bestaan

Wat doet het Christendom anders, dan het aan de man brengen van mededogen voor de naaste, op basis van het lijden en de dood van de stichter?

De Heilige Schrift is als een familiefotoalbum dat zorgvuldig bewaard wordt en waarin alle foto’s zitten die onze oorsprong verklaren in termen van afstamming. Voor heel veel mensen is dat heel belangrijk te weten dat ze van iets of iemand afstammen, omdat dit het bestaan verankert in een continuüm van leven dat doorgegeven wordt. Dat gevoel dat je krijgt als je het oude foto-album van je ouders nog eens open plooit.

Thuiskomen

Weten vanwaar je komt is een ding. Weten waar je naartoe gaat een ander.

De vraag is of het de Christelijke inspiratie van vroeger nog doorwerkt, in de zingeving van onze vermoeienis en onze zorg. Misschien mag dat intussen weer iets meer zijn.

We worden in ons leven allemaal geconfronteerd met lijden en overlijden. De vraag is hoe we daar mee omgaan, niet alleen als individu, maar ook als gemeenschap. Doen we een inspanning met zijn allen, om de zieken te verzorgen en de doden met de hen verschuldigde eer te begraven? Kijken we naar elkaar om? Ik hoop het wel.

Van zo een samenleving wil ik deel uitmaken, die dat voor haar leden doet, zorgen en verzorgen en ook de zwakkeren alle kansen geven. Zo moeilijk is dat niet want België vandaag komt dicht in de buurt, van wat een Christelijke ordening voor de maatschappij in termen van solidariteit oplevert, ondanks de teloorgang van de kerken.

Ik bedoel dat niet exclusief, als zouden andere maatschappijmodellen niet deugen, integendeel.

Secularisering

De zorg is de afgelopen tien tot twintig jaar versneld ontkerstend, net zoals alle andere geledingen van de maatschappij. Het is een intenationale trend waaraan niemand ontsnapt. De kerk is in handen gevallen van een stelletje zwetszieke kinderloze mannen met de paarse pots op de scheve kop, die zich verliezen in Romeinse intriges: in het openbaar strijden om het condoom en in de duik elkaar een mes in de rug planten.

Degenen die het erfgoed van de beschaving zouden moeten behoeden, koesteren en doorgeven zijn zelf degenen die zich wentelen in eigenbelang, inhaligheid en machtsuitoefening.

Slotsom

De vis rot aan de kop en degenen die aan het hoofd staan van de kerkwinkel vormen de ergste antireclame voor het evangelie die je kunt indenken.

Tempelnering, godsdiensthandel, de hoer van Babylon. Schriftgeleerden, farizeeën. Ze weten elke komma staan in de teksten, maar ze hoereren en boeleren zonder enige vorm van schaamte.

Golgotha

In de kerk hing een groot kruisbeeld.

Het sympathieke kerkje waar we vorige zaterdag zaten om de rouwdienst bij te wonen herinnert zoals elke Christelijke gebedstempel aan de basis van het geloof en dat is het lijden en de dood van Christus.

Je ziet dat aan allerlei details. Het kruis is alomtegenwoordig in het decor. In wezen vat het kruisbeeld dat daar centraal onder het gewelf hangt, het heel goed samen. Het embleem van de kerk, zoals wij die hier van jongs af aan kennen, is een stervende man die aan een kruis gespijkerd is.

Heiland

Door voor ons te sterven heeft Christus de strijd met de dood gewonnen, en dat is de basis van de belofte dat hij het leven kan schenken. Dat symbool, aan een zieltogende man aan een kruis, dat heeft geen enkele andere godsdienst. Ook niet iets wat in de buurt komt. Het kruisbeeld is het visuele anker van zowat alle gezindheden van het Christelijk geloof en dat is zeker zo voor de r.k. bloedgroep.

Het kruisbeeld staat voor de overtuiging dat het mensenoffer van Jezus Christus ons voor het leven heeft vrijgekocht. Dat is de Verlossing die de kerk meent te kunnen brengen. Daar draait het om. Op die basis zijn de apostelen ooit begonnen een boodschap van ontkenning aan de man te brengen: de dood is niet het einde van het leven, maar het begin van het werkelijke leven. Blijkbaar had die boodschap na aanvankelijke tegenslagen veel succes zo een tweeduizend jaar geleden.

Erfenis

Nu zitten we daar nog altijd mee.

Zo een duizend jaar geleden was ongeveer heel Europa christelijk ingesteld

Dat is nu het hele paradoxale: dat dit werkt, voldoende toch om na tweeduizend jaar heftige geschiedenis een vijfde van de wereldbevolking te inspireren. Daar is veel later een middeleeuwse beschaving uit voortgekomen die zowat heel Europa overdekte en waarin de kerk een overheersende rol speelde. Daarbij is het geloof ontaard in machtsuitoefening en –misbruik. Wat is er in de naam van het kruis niet gemoord en gebrand, gefolterd en gemarteld.

Velen hebben vandaag een onoverwinnelijk gevoel van walg en wantrouwen als het over de kerken gaat. Vaak bewijzen de aanhangers hun eigen zaak geen goede dienst door zich onverdraagzaam en hovaardig te gedragen.

Gemeenschappelijk

Wat het Christendom voor Europa heeft betekend, en wat het aan cultuur heeft voortgebracht is een erfenis van ons allemaal, of we onszelf nu Christenen noemen of niet, en om het even of we voor of tegen de kerk zijn.

Ik ben gedoopt en opgevoed in die traditie. Het is wat ik het beste ken. Het is mijn bakermat en ik heb het hele verhaal met de moedermelk ingezogen.

Ik vind niet dat we dat patrimonium op de vuilnisbelt van de geschiedenis moeten gooien.

Diepten van ellende

Nabij, maar onzichtbaar.

Wanneer je in rouw wordt gedompeld doordat een geliefde persoon door de dood is weggerukt uit je bestaan, dan zal dat des te meer pijn doen naarmate je meer van de overleden persoon gehouden hebt. Dat zul je altijd zien. Hoe groter de liefde, hoe zwaarder het verdriet.

Wanneer daar een zorgaspect bijkomt, als het iemand  was die veel zorg nodig had, dan is dat extra pijnlijk, omdat dit de liefde nog vergroot, of misschien veeleer verdiept. Doordat die persoon ons voor alles nodig heeft.

Ontkenning

Er komt in de rouwverwerking altijd een fase van ontkenning voor. Tijdens de rouwmis die we onlangs bijwoonden zei de priester: “zij is niet dood, zij is in de kamer hiernaast.” Dat is een welbewuste ontkenning van de dood, luid en duidelijk uitgesproken onder de gewelven van het nette kerkje. Niemand die opstaat en zegt: “U heeft het fout. Zij is wel dood.”

Niemand spreekt dat tegen, omdat iedereen aanvoelt wat hier wordt bedoeld. Hoe kort het ook duurt, de ontkenning biedt een ogenblik troost: ‘het is niet waar,’ maar we willen het in de pijn van het moment al te graag een ogenblik geloven: de dood heeft niet plaats gevonden. Het is een normaal onderdeel van al die stadia waar je doorheen moet volgens Kübler-Ross, zowat de profeet van het sterven. Ik wed dat die intussen nog in elke medische opleiding voorkomt.

Loochening

De ontkenning is goed en nuttig, als ze voorbijgaand is.

Iemand die in de ontkenning blijft verstarren, en zich niet meer kan verzoenen met de werkelijkheid, waarin het verlies heeft plaatsgevonden. Ontkenning kan dan ook ziekelijk worden.

In veruit de meeste gevallen is de ontkenning voorbijgaand, al kan het een paar keer terugkeren, en dan is het goedaardig en wellicht ook noodzakelijk voor de rouwverwerking.

Nu is het hele Christendom gebaseerd op de tegenstelling tussen erkenning en ontkenning van de dood. Dat is de spagaat waarop deze godsdienst berust en die een aantal dingen verklaart.

Paradox

Aan de ene kant erkent en herkent de leer het lijden en de dood en is zij juist daar heel goed in staat een nuttige dienst aan de samenleving te bewijzen, door die pijn en dat verlies een zin en een betekenis te geven.

De heilsboodschap, het blijde nieuws is dat we de dood kunnen ontkennen, verloochenen en logenstraffen.