Deprivatie

Slapen is een basisbehoefte van ons lichaam en een die vaak nodeloos tekort gedaan wordt.

Er is niets dat de slaap kan vervangen. Ook niet vitaminenkuren etc. Zeker geen pepmiddelen. Die werken wel even en je kunt dat af en toe eens gebruiken zonder veel schade, maar het gevaar is dat je dat gaat blijven doen. Dan treedt er snel gewenning op, zodat de gebruiker in de verleiding komt er meer van te nemen.

Omgekeerd krijg je ontwenningsverschijnselen als je ermee wilt stoppen zodat de verleiding groot is als je er mee wilt stoppen.

Humeurig

De ontwenningsverschijnselen uiten zich onder meer in angsten, depressie, prikkelbaarheid etc. Misschien niet zo toevallig zijn dat gelijkaardige tekens als die je krijgt door slaapberoving. Als je te kort of te weinig slaapt wordt je immers ook chagrijnig. Ik zie heel vaak mensen die naar de dokter lopen omdat ze constant vermoeid zijn.

Dat vinden ze heel bizar en verontrustend tot je gaat navragen hoeveel uren die mensen slapen en dan kom je tot de ontdekking dat er heel veel mensen onder ons zijn die gewoon chronisch te weinig slapen.

We hebben dat in eigen handen en we doen onszelf vaak te kort, wegens allerlei motieven: om meer te produceren, of omdat we meegesleept worden door de anderen, of omdat we geen grenzen durven of kunnen stellen.

Alles uit

We leven bijvoorbeeld in de waan dat we altijd bereikbaar moeten zijn, voor om het even wat en om het even wie. Of dat we meteen op alles moeten reageren.

We moeten gewoon leren elke avond de riem er af te leggen en op tijd naar bed te gaan. Om het inslapen te bevorderen zou ik net dan een stukje meditatie te gebruiken als voorbereiding op de slaap.

En om dan nog maar eens bij onze vriend Miguel Molinos te rade te gaan: “De scheppende kracht die zich in stilte verzamelt, neem je helemaal in je op wanneer je het stilzwijgen zijn gang laat gaan. Al snel kom je tot de ontdekking dat aan alle doen een niet doen, aan alle denken een niet denken en aan alle voelen een niet voelen voorafgaat.

Uit deze rusttoestand put je de broodnodige levensimpulsen die als het ware vanzelf op je afkomen.

Op de foto: prins Willem Alexander met zijn grootouders.

Naar Miguel de Molinos

Ik wil horen wat God de Heer in mij spreekt (Psalmen 85, 9)

De Geestelijke Gids van Miguel de Molinos, een Spaanse mysticus uit de zeventiende eeuw richt zich tot allen die naar geestelijke ontplooiing zoeken of die op hun geestelijke weg aanmoediging, bevestiging of verbetering nodig hebben.

De weg

De beschreven Weg bestaat uit een proces van loslating, een toenemend losgemaakt zijn van alle uiterlijkheden, dat het gewaarworden van een diepe innerlijke rust mogelijk maakt. Het gaat hier om een mystiek zwijgen, waar de rede, het denken en het streven ophouden en God zich rechtstreeks met de ziel onderricht.

Deze weg behoort tot het oerbestand van de Christelijke mystieke traditie en onderwijst dat de onmiddellijke Godservaring zich in de grond van de ziel voltrekt, buiten het terrein van het bespiegelend verstand en de bewuste wil.

Hoe doe ik het?

Vergeet allerlei inspanningen en oefeningen om de innerlijke rust toe te laten.

Vervolgens ga je in het gebed uiterlijk en innerlijke op zoek naar de innerlijke en uiterlijke rust.

Op dat ogenblik is de voorlopige uitvoering van het rustgebed nog onvolmaakt daar zij door onszelf teweeg wordt gebracht. Bij een verder gaande passieve instelling kan zich  vervolgens als vanzelf een diepere laag van het rustgebed openbaren, die als het ware in je innerlijke ziel opwelt, en die je als een Godsgeschenk ervaart.

Het wezenlijke van deze gebedsbeoefening bestaat erin zich vol vertrouwen in Gods armen te werpen. Van Hem zul je oneindig meer terugkrijgen dan alles wat je ooit losgelaten hebt.

Je zult vernieuwde levenskrachten opdoen en je zult je verrijkt voelen, daar waar zich tevoren een nijpende behoefte voordeed.

PS

We zijn volop bezig deze week met het publiceren van De laatste ketter, en ik vond dat het geen kwaad kon, om hier eens uitgebreid uit dat boek te citeren, of liever uit een bijlage. Het is nog een beetje wanordelijk allemaal.

Doorwaakte nachten

Als er nu een ding is dat in onze tijd schaars wordt, is het wel de slaap.

Zeker bij jongeren is er volgens studies een uur van de slaap verdwenen de afgelopen tien jaar. De grote boosdoener zijn alle elektronische speeltjes waarmee we ons omgeven, televisie, computer, mobieltje en gameconsoles.

De jeugd komt ter wereld in een omgeving waar dat allemaal al voorhanden is, en ze stellen zich er geen vragen bij als er elk jaar onder de kerstboom het laatste snufje ligt. De elektronica eist veel aandacht op en dat gaat deels ten koste van de slaap.

Niet alleen dat er zo veel tijd in kruipt, maar vooral ook dat we constant overvoerd en overspoeld zijn door informatie, zodat we moeilijk in slaap vallen.

Verwerking

Het menselijke brein kan niet constant informatie blijven opnemen, maar heeft ook periodes nodig elke dag waar enige rust intreedt zodat de opgenomen informatie verwerkt kan worden. Wat dat betreft lijkt het een beetje op de koe die herkauwt. Een groot deel van die verwerking gebeurt tijdens de slaap en het uur dat eraan vooraf gaat.

Ik geef alle ouders dan ook de raad om alle apparaten behalve de televisie uit te schakelen na acht of negen uur ’s avonds. Je hebt minstens toch een uur nodig om tot rust te komen, en liefst meer vooraleer het bed op te zoeken.

Gewonnen tijd

Onbewust beschouwen velen de slaap als verloren tijd. Het is de tijd in het etmaal dat je niets verricht. De verleiding is soms dan ook groot te proberen die zogenaamd verloren tijd te beperken door de slaap in te korten.

Dat pakt altijd verkeerd uit. We worden chagrijnig als we te weinig slapen: prikkelbaar tot agressief, achterdochtig en argwanend. Zeker bij studenten leeft vaak de overtuiging dat het noodzakelijk is de hele nacht op te zitten om dan een groot deel van de leerstof proberen op te nemen.

De student wordt moe, raakt uit zijn ritme en tijdens het examen beschikt hij of zij niet over al zijn vermogens. Er komt ook vaker black-out voor tijdens het examen, een fenomeen waarbij de student niets meer weet of kan en helemaal dichtklapt.

De slaap is hier alweer juist nodig om de opgenomen informatie op een rijtje te krijgen. Het is dan geen verloren maar gewonnen tijd.

Het slapengaan

Ik ga het deze week denk ik maar eens een keer hebben over de slaap.

Er zijn niet zoveel dingen die je goed moet hebben, maar die tellen dan ook door omdat ze je dag bepalen, je gevoel, je humeur en dat zijn: de ademhaling, de slaap, de voeding. Nu even los van allerlei menselijke relaties.

Sluimer

Tijdens het insluimeren gebeurt er van alles in de hersenen dat de verbeelding tart.

Daar is ergens een gemeenschappelijke grond voor het inslapen en voor het meditatieproces. Het vermogen te mediteren helpt bij het inslapen en om slaapstoornissen vermijden.

Net voordat de slaap intreedt, komen er allerlei gedachten opzetten die gedurende de werkdag niet de kans hebben gekregen open te bloeien.

Automatisch krijg je een rangschikking naargelang de tijd die het zal vergen en het stof gaat liggen. Zo gauw dat denkproces op orde is en het huis is stil en alle apparaten uit gezet, kun je hem in zijn vrij zetten. Als je moe bent en de slaap is verdiend, zal deze vlot intreden. Iedereen zal wel beelden kunnen oproepen die de slaap oproepen.

Wuivende palmen bijvoorbeeld of het inhalen van de graanoogst in Oekraïne. Maakt niet uit. Ik heb altijd van die beelden bij de hand als het moest nodig zijn. Zwitserland als het moet. Dat moet het land zijn dat het dichtst bij het volmaakte niets ligt van alle landen ter wereld.

Rust

Op een gegeven ogenblik moet de ellende van de dag uitgewoed zijn, anders ga je piekeren en kun je de slaap niet meer vatten. Wat geen goede uitdrukking is. Het is niet dat je de slaap moet pakken. Het is iets wat je overkomt. In slaap vallen is beter. Het is meer zich laten vallen, zich laten gaan. Inslapen. Loslaten. Als je dat niet meer kunt, dan heb je een probleem en word je slapeloos.

Zorgen die niet hanteerbaar zijn worden tijdens het insluimeren onder de mat geveegd, maar steken later in de nacht de kop op en zorgt voor vroegtijdig ontwaken bij mensen die gespannen of onrustig zijn. In ernstige gevallen kan dat tot depressie leiden.

Praat erover.

Bevrijdt de geest

Wat heel goed schijnt te zijn voor de relaxatie, voor de ademhaling en voor de meditatie is sporten.

Voornamelijk ogenschijnlijk saaie sporten zoals lopen, zwemmen en fietsen zijn geschikt en dat buiten elk competitieverband. Als je gaat sporten ga je automatisch goed ademen. Daarom is het ook goed voor hyperventilatiepatiënten

In het bos of langs de zee gaan wandelen kan ook al wonderen doen. Het is zeer bevorderlijk voor de denkprocessen.  Zelfs lopen in de stad kan uitnodigen tot vrije uitloop van allerlei mijmeringen, op voorwaarde dat we niet te veel afgeleid worden door de veelheid aan beelden die zich daar aandient.

Zintuigen op nul

Om te mediteren is het eigenlijk aan te raden de zintuigen uit te schakelen of bezig te houden met eentonige informatie zoals het spel van de golven in de zee, een aquarium of een open haard. Dat maakt het gemakkelijker om opwellingen van binnenuit de kans te geven open te komen. Met enige ervaring kun je echter overal en altijd wel mediteren.

Het is voldoende om de zintuigen op automatische piloot te zetten. Dat vermogen kun je ontwikkelen door het te oefenen. Je kunt dat dan zelfs in de auto terwijl je in de file staat al is de kans groot dat het bij contempleren blijft, waarmee we bedoelen dat je dan wel even kunt relaxeren, of een snuifje van meditatie opvangen, maar dat het licht dan toch weer op groen springt en dat je dan vooruit moet.

De riem af

In ons jachtige leven is dat een grote troef als je dat kunt, zo heel even de aandrijving stil te leggen en een moment van inwendige stilte in te leggen. Zo zal ik altijd proberen elke dag gedurende de middag toch een half uurtje te vinden om even te gaan liggen en de ogen te sluiten, en zo mogelijk een dutje te doen. Het is trouwens heel interessant wat er gebeurt in die momenten net voor het indutten.

Ik zou daar nog veel kunnen over vertellen. Het heeft veel zo niet alles met meditatie te maken en we komen daar zeker nog eens op terug.