Dagboek juni

Vandaag weer een sterk verhaal gehoord van een jonge man die helemaal in de vernieling is geraakt, en die nu stilaan weer uit het dal klimt. Het begint al met een moeder die dronk, en die intussen overleden is aan pakweg levercirrose. Zij was gehuwd met de vader van, laten we zeggen Koenraad, om hem een fictieve naam te geven.

Zijn vader was slager, hij dronk en hij sloeg, onder meer de moeder, maar ook de jonge Koenraad zelf kreeg flinke tikken te verwerken. De ouders scheiden en de moeder vindt een nieuwe vriend die jaren zal blijven en vanwege wie Koenraad, intussen puber, ongewenste intimiteiten ondergaat.

Afbeelding: de putti van Sassoferrato

Deze man heeft zich verhangen en leeft intussen ook niet meer, door toedoen van zelfmoord. Ik was hier behoorlijk van onder de indruk, tot op een punt waar Koenraad vroeg of het nog wel ging? Ik zat er met open mond naar te luisteren.

Al dat huiselijk geweld en de ouderlijke instanties die falen, de grenzen die wegvallen. Wat een verschrikkelijke jeugd. Bovendien is Koenraad iemand die nooit iemand kwaad heeft gedaan, voor zover ik het kan nagaan. Je zou immers gaan denken dat zulke jeugd alleen maar tot een opgegroeide misdadiger kan leiden, maar nee. Het is eigenlijk een brave jongen.

Beïnvloedbaar zeker, maar op de eerste plaats misschien toch iemand die op zoek is gaan naar een methode om de pijn te stillen, en die dat gevonden heeft in de heroïne. Daar komt hij nu uit, dankzij onder meer een methadone behandeling. Maar ook dankzij een diepe kracht van onderuit die hij ondanks alles toch nog bezit.

We moeten alleen op zoek gaan naar die onontgonnen bronnen van kracht en zelfontplooiing die in de meesten van ons toch nog altijd schuilt, hoe zeer ook terneer geslagen of in ogenblikken van verslagenheid.

Mijn leven speelt zich af tussen twee polen: kunst en zorg.

Aan de ene kant het verlangen naar een hogere realiteit, die beheerst wordt door schoonheid en harmonie. Aan de andere kant de dagelijkse zorg voor lijden en ziekte in de praktijk. Hoewel het niet altijd zo gescheiden kan blijven.

Het een kan niet zonder het ander. In de kunst kunnen we verkwikking en vernieuwing van de ziel vinden, ik weet niet op welke gronden, maar bij mij werkt dat wel zo. De lezers zullen het wel gemerkt hebben dat ik wild ben van opera, maar ook andere muziek, naast schilderkunst, beeldhouwwerken etc. Niet alles wat ontroerend is, is ook mooi. Het gaat om een gevoel dat moeilijk te beschrijven is maar dat deel uitmaakt van het plezier van het leven.

Juist omdat de werkelijkheid van elke dag niet zo fraai is, moeten we blijven proberen om het contact met die andere realiteit te behouden. Veel mensen die diep in de put zitten, zijn dat contact met die andere werkelijkheid totaal kwijtgespeeld. Er zijn meestal allerlei verstikkende narigheden die beletten dat je nog aandacht besteedt aan iets anders en je komt in een isolement terecht, dat de toestand alleen nog maar verergert.

Het is dan een grote uitdaging voor de hulpverlener om geen genoegen te nemen met het verhelpen van allerlei klachten en symptomen, maar ook verder te kijken en zien of je niet in de buurt kunt komen van het existentiële probleem dat daar vaak onder schuilt.

Plus est en vous. Meer zit in u. Heel wat hulpvragers zijn als schipbreukelingen die totaal ontdaan komen aangespoeld, en die met een paar nuttige ingrepen weer hun eigen evenwicht dat hen kenmerkt kunnen terugvinden. Bij sommigen is daar meer voor nodig, bij anderen is een minimale bemoeienis al gauw voldoende.

In veruit de meesten zitten nog wel onontginde bronnen van energie en als je die kunt vinden, schiet je goed op. Als je die niet meer vindt, dan wordt het zorgelijk. Het lukt niet altijd om perspectief te scheppen. Maar we blijven proberen.

Op de foto: Portrait of Lucian Freud on a couch; Francis Bacon

Ik heb er mijn buik van vol, van pesterijen op het werk. Niet dat ik er zelf last van heb, maar ik zie zo veel mensen in mijn omgeving en vooral tussen mijn patiënten die er het slachtoffer van zijn.

Om het even welke reden is niet goed genoeg om iemand dag in dag uit het leven zuur te maken. Huidskleur, geaardheid, godsdienstovertuiging. Of vrouw zijn. Of op een of andere manier kwetsbaarz zijn. Er is veel wreedheid in de wereld.

Ik heb ook ooit wel mensen gepest, als puber dan. Voor de eerlijkheid moet ik dat misschien ook maar eens toegeven. Ik had een lepel in mijn zak die ik wel eens gebruikte om bepaalde mensen die weerloos waren op de kop te tikken.

Ik deed het omdat ik het gevoel had dat ik het kon, om met de woorden van Bill Clinton te spreken in een heel andere context. Ik stond niet stil bij het leed dat ik veroorzaakte. Uit pure machtswellust, wat een juist gekozen woord is. De wellust van de macht, die je over een ander menselijk wezen uitoefent.

Ok, het is een fase geweest en het is voorbij. Maar ik heb de indruk dat ik het meer en meer zie gebeuren, en dat er zo vaak zo weinig tegen te doen is. Bij de huidige stand van de wetgeving trekt de gepeste werknemer meestal aan het kortste eind. Hij zal meestal het bedrijf verlaten en ander werk zoeken zonder enige compensatie voor het ondergane leed, terwijl de daders victorie kraaien omdat ze iemand hebben buitengewerkt die ze niet mogen.

Ik blijf daar toch met een bittere smaak in de mond zitten. Hopelijk komt er een keer een dag dat ik de hand kan leggen op bewijzen. Intussen moet ik vaak adviseren de handdoek in de ring te gooien en weg te gaan om een gezonde omgeving op te zoeken. Het is jammer maar het is zo.

Ik mag daar mooi afwisselend boos en mistroostig over worden, maar daarmee schieten we niets op. Het is duidelijk dat de procedures niet deugen. Een verandering van de wetgeving zou al veel vermogen.

Nu zie je heel vaak mensen gedurende lange periodes in de ziektewet lopen, de tijd die ze nodig hebben om te herstellen en nieuwe uitdagingen aan te gaan. Af en toe is er eentje geweest die het niet uithield en die zelfmoord pleegde. De meesten komen het te boven maar een minderheid blijft er het slachtoffer van, een enkele sneuvelt.

Boos en mistroostig. Als ik eens de kans zie om er iets aan te doen, zal ik die zeker grijpen.

Ik heb daar vele jaren van gedroomd, nog voor het internet is uitgebroken, een boek te schrijven waarvan de pagina's random bereikbaar zijn, en die dus niet noodzakelijk in een genummerde volgorde moeten gelezen worden.

Het gevolg daarvan is dat elke lezer een eigen volgorde kan uitkiezen en dat elkeen dus een totaal individueel verschillende versie kan volgen. Dit leidt tot een unieke leeservaring. In vergelijking met de klassieke roman biedt dat een aantal voordelen en nadelen.

Het grote voordeel is dat het aandeel van de lezer vergroot. In plaats van dat hij slaafs een verhaal afbladert volgens een structuur die de schrijver heeft bedacht, gaat hij of zij nu grasduinen, wat een correcte vertaling van browsen is. Iedere lezer zal daarbij andere reflexen hanteren en iedereen komt dus op iets anders uit, geheel naar eigen smaak en inzicht.

Als schrijver heb ik geen enkele controle meer over de leeservaring (maar toch nog altijd een beetje) en dat is goed. Het andere grote voordeel van het elektronisch schrijven is de mogelijkheid van directe interactie. De lezer(es) die het wenst kan onmiddellijk zelf ook schrijver worden door een reactie op te laden.

Zo heb ik een aantal aanmoedigingen, commentaren en bijdragen mogen ontvangen op deze site die een welkome aanvulling bieden op iets wat anders toch een beetje een egodocument zou dreigen te blijven. Allen die iets hebben toegevoegd, hartelijk dank. Het is een grote vreugde in mijn hart, dat allemaal te mogen lezen.

En wat is nu het nadeel? Ja, dan denk ik meteen aan diepgang. Neem nu Proust, neem nu Wagner: ik denk dat de volle esthetische ervaring van sommige meesterwerken uit de muziek of de literatuur niet geëvenaard kan worden door een aantal fragmenten eruit in een willekeurige volgorde te vernemen. Er zit een spanningsboog in die je er niet uithaalt door te gaan grasduinen.

Dat betekent niet dat grasduinen in Proust of Wagner niet zou mogen. Ik heb met opzet twee ietwat langdradige voorbeelden gekozen (die me bijzonder aanspreken) om mijn punt extra kracht bij te zetten. Iedereen komt naar de berg uit de richting die hij kiest, maar om de berg te beklimmen, is op een of andere manier diepgang nodig.

Dat is dan weer een moeilijk te omschrijven begrip, diepgang. Wanneer heeft nou iets diepgang? Je kunt het van een schilderij zeggen of een film, van een regering of van een bloemstuk. Heeft het nou diepgang of niet.

Zo ja, dan is het beklijvend en doet het iets met je. Zo nee dan is het de waan van de dag die met dagelijkse douche van je afglijdt zonder sporen na te laten. Mijn bescheiden website zal wellicht in de oppervlakkige regionen blijven hangen, want the medium is the message.

Het alternatief is maanden of jaren werken aan een stuk zonder dat je iets van interactie merkt, of aanmoediging krijgt. Dat was de romanschrijver van vroeger verondersteld te doen. Ik heb dat een paar keer gedaan met succes en een paar keer zonder. Ik heb dat op deze website voldoende in de etalage gezet om er nu niet op in te gaan.

Ik heb er serieus als puber al van gedroomd een gevierd schrijver te worden. Het was voorbestemd dat ik arts zou worden. Dat heeft mijn moeder beslist en ze heeft me dat goed ingepeperd zodat er geen andere keuze kon komen. Nog een geluk. Het heeft me gered van nog veel meer onbehagen dan ik al heb gekend. Het feit dat ik tenminste een vak heb geleerd.

Maar nu komt mijn droom toch nog een beetje uit, en eigenlijk meer dan half. Zeg maar helemaal.

Op de foto: het droompaleis van le facteur Cheval

De volgende morgen voelt Chloë zich goed.

Het is een banaal maar intrigerend zinnetje uit een pub spot voor darmyoghurt, gezien op de commerciële zender Vt4 geloof ik. Als je een hele film wilt kijken dan ontsnap je niet aan de publicitaire onderbrekingen waarin dit soort spots op ons wordt losgelaten.

Binnen de ruimte van een avondvullende film worden dezelfde spots ook vaak nog meerdere keren herhaald, zodat ik met Chloë begon mee te voelen. In al zijn banaliteit is het een zinnetje dat nieuwsgierigheid wekt. Iedereen wil zich graag goed voelen.

Wie is Chloë en vooral wat deed ze om zich zo goed te voelen? Dat is wat de meeste mensen graag willen weten, met dezelfde nieuwsgierigheid als waarmee  we op de straat iemand zien rennen om de tram te halen. Automatisch wil je weten of hij of zij het haalt of niet. Het is een natuurlijke benieuwdheid die iedereen wel heeft.

Ze stelt op een ochtend verbaasd vast dat ze zich goed voelt. Hoe kwam ze daartoe? In de spot is het antwoord op deze vraag enigszins ontnuchterend: veel te dure yoghurt kopen en knorrend van genoegen er een potje per dag van eten.

Weg opgeblazen gevoel, een plaag die de het televisiepubliek blijkbaar teistert, of toch de kijker die afstemt op een commerciële zender. De volgende morgen voelt ze zich goed, onze Chloë. Haar leven dat tot nu toe een groot flatulent drama was, komt nu tot een verlossende ontknoping en de hoop is niet ongewettigd, dat ze nu tijd zal vinden om iets nuttigs te doen. 

Ik vind dat er een opbeurende werking van uit gaat. Ik herhaal dat zinnetje nu dan ook een aantal keren per dag. Ik word er opgewekt van. De context van het verhaal van die spot is daar niet bij nodig. Het zinnetje op zich heeft een stimulerend effect.

De volgende morgen voelt Chloë zich goed. Daar kijkt ze van op en wij ook, en is een hoopgevende gedachte.

In plaats van een schietgebedje op te zeggen, "liever sterven dan onkuisheid" om met de heilige Maria Goretti te spreken, zeg ik nu en dan tegen mezelf, zeker op moeilijke ogenblikken: "De volgende morgen voelt Chloë zich goed."

Het opgeblazen gevoel is weg en ze kan zich weer vrij bewegen. Onuitgesproken, maar toch ergens wel gesuggereerd, is het vooruitzicht dat Chloë nu misschien minder scheten zal laten. Dat zal haar leven diepgaand veranderen.

Dus als het weer eens tegenzit, kan ik u alleen maar aanraden om het zinnetje nog eens te herhalen en u zult zien dat u zich meteen beter voelt, en niet tot de volgende morgen hoeft te wachten. Dus allen samen:

De volgende morgen voelt Chloë zich goed.