Slotbijdrage van het jaar

Het einde van de week, van de maand, van het jaar. Het einde kortom van het verhaal van 2012.

Het jaaroverzicht wordt overheerst, wat mij betreft, door het zeer recente overlijden van mijn vader, een gebeurtenis dit verder alles overschaduwt.

Ik heb nu een paar dagen vrij en wat tijd om me aan de rouwverwerking te wijden. Ik kan alleen maar herhalen dat ik dankbaar ben en trots van zo een vader af te stammen en in een moeite door ook heel erg op hem te lijken.

Maar goed, dat persoonlijk feit daargelaten, want ik had beloofd dat ik er niet zou over zeuren, was het een jaar van crisis en economische achteruitgang voor de Westerse landen.

Tamelijk

We hadden de schuldencrisis in het hele Zuiden van Europa en we kwamen er met zijn allen achter dat we veel minder rijk zijn dan we dachten. Ons geld zit in China en we hebben het uitgegeven aan modeartikelen en elektronische hebbedingen. De Chinezen hebben al dat moois goedkoop geproduceerd en goed geïncasseerd.

Het resultaat voor onze contreien is niet zo glanzend. Er heerst angst en twijfel alom. De vooruitzichten zijn somber maar we hadden tenminste een regering, iets wat van het voorafgaande jaar niet gezegd kan worden.

Politiek

 Ik vind dat Elio di Rupo het er zeer goed van af brengt als premier van dit land en hij is zonder enige twijfel de persoonlijkheid van het jaar voor België.

Voor Vlaanderen is dat dan weer Bart De Wever die burgemeester van Antwerpen is geworden.  Een eresaluut voor zijn prestatievermogen, zijn inzet en zijn gevoel voor humor, maar ik zal het nooit met hem eens raken.

Het is een bijzondere situatie die in de geschiedenis van het land voor zover ik weet nooit eerder is voorgekomen, waarbij twee en slechts twee zo uiteenlopende persoonlijkheden de toekomst van het land zo in hun vier handen houden.

Benieuwd hoe dat gaat verlopen het komende jaar, wetende dat het jaar daarop historische verkiezingen plaatsvinden.

Een bedreigd privilege?

De voorbije dagen heb ik proberen uit te leggen dat ik niet veel geloof, maar wel een en ander aanvaard omtrent God.

Ik aanvaard het Goddelijke als een nuttige fictie, die in ons in staat stelt de geschiedenis beter te begrijpen, een moreel standpunt in te nemen, en om te gaan met mensen van allerlei pluimage in godsdienstige termen. Met name in de zorg komen we wel eens in situaties waarbij het Godsbegrip tussenkomt, bijvoorbeeld in de omgang met het lijden en de dood. Op zulke ogenblikken ga je niet beginnen het Godsbegrip van de betrokkene in vraag te stellen.

Dat ik God aanvaard betekent dus niet dat ik geloof in al die verhalen die erover worden verteld, maar ik kan er wel een eind in meegaan als mensen daarover beginnen, of in hun dagelijks leven op God gericht staan.

Geloven om te begrijpen

Credo ut intelligam zegt Augustinus van Hippo, ik geloof om te kunnen begrijpen. Het heeft geen nut te zoeken naar wetenschappelijke bewijzen voor iets dat per definitie boven de natuur staat en er niet door bepaald is.Iedereen mag daar het zijn of het hare van vertellen.

Hoe dan ook beantwoordt religie aan een diepgewortelde menselijke behoefte aan het mysterie dat aantrekt en bang maakt. Ik denk dat het nooit uitgeroeid zal worden en dat het ook nergens voor nodig is dat te willen bestrijden.

Hoe dan ook is onze cultuur snel ontkerstend de afgelopen vijftig jaren, en we komen stilaan in een sfeer terecht waar godsdienstigheid met een scheef oog wordt bekeken. Allerlei religieuze symbolen worden uit het zicht geweerd. Met name de Islam, maar ook de katholieke kerk, zij het om zeer verschillende redenen, worden verguisd en in een kwaad daglicht gesteld. Ik vind dat zeer spijtig en ik pleit voor een maatschappij waar alle gezindheden naast elkaar kunnen leven, zonder dat er een overheerst, ook niet de atheïstische tendens.

Atheïsme

Onze West-Europese samenleving is wellicht de eerste in de geschiedenis die er in slaagt hier en daar een ruimte te scheppen waar het atheïsme kan gedijen. De lekenstaat of op zijn Frans ‘la laïcité’ is daar een goed voorbeeld van. In het verleden is er moeilijk een samenleving te vinden die niet op een of andere manier doordesemd  is door Godsdienst.

Elke cultuur heeft daar oplossingen voor gezocht en gevonden.

Meer

De menselijke beschaving is ontstaan de dag dat de mens kon schrijven. Wat daarvoor ligt is prehistorie.

Er zit meer in ons dan de optelsom van wiskunde, fysica, scheikunde en biologie.

De moderne neurologie kan ons heel wat vertellen over de werking van de hersenen, en de psychologie over de werking van de geest, maar er is toch ook nog iets extra, dat niet in een wetenschappelijk kader te verklaren is.

Onze geloofsovertuigingen behoren daartoe evenals onze partnervoorkeur, en al onze culturele uitingen. Daar zit altijd een dosis gevoel in, en het is affectief beladen. De optelsom van al deze delen vormt onze persoonlijkheid en maakt ons tot degenen die we zijn in de wereld waarin we verkeren.

Letteren

Of daar nu een God in past moet iedereen voor zichzelf maar uitmaken. We kunnen de natuur niet begrijpen zonder de literatuur. Meer nog, we kunnen geen cultuurmens zijn (wat onze betrachting is) zonder de literatuur, al komt die vaak verborgen tot ons.

In de literatuur nemen de Heilige Schriften een wel heel aparte plaats in.

Ik vind dat hele verhaal van de Bijbel, en trouwens ook van de Koran, diep indrukwekkend en prachtig en ook wel een beetje verschrikkelijk. Niet dat ik deze boeken uitgelezen heb, want gemakkelijke lectuur is het niet en ik ben ooit blijven steken in Deuteronomium. Wat was dat saai zeg.

Hoe dan ook is het openbaringsverhaal bijzonder bepalend voor onze beschaving die we vandaag hier in Brussel kennen en in het hele Westen zeg maar. We kunnen de literatuur niet begrijpen zonder iets over de Openbaring te weten, en we kunnen per slot van rekening de wereld niet begrijpen zonder iets van God te weten.

Invulling

Als we de Openbaring voor waar verklaren dan nemen we vanzelf toch aan dat God bestaat want de Schrift laat daar geen betwijfel over. Ik vind dat ik logischerwijs geen andere kant opkan dan erkennen dat er een God moet zijn. Hoe ik dat beeld dan invul, is weer een ander verhaal. Ik vul dat liefst zo weinig mogelijk in. Juist genoeg om met die begrippen te kunnen werken.

Beeld en gelijkenis

Zeg me hoe je God afbeeldt en ik zal u zeggen wie ge zijt.

Hoe een bepaalde godsdienst en cultuur zich God verbeeldt, zegt veel over die godsdienst of cultuur. Richten we de blik nog eens naar het verleden en kijken we eens naar hoe wij ons God inbeeldden, toen we kind waren.

Valt meteen op dat wij er een Heilige Drievuldigheid op na houden. Het is een akelig Godsbeeld. Het komt er op neer dat je de keuze had uit drie mogelijkheden, die je naar believen kon inzetten.

Drievuldig

Het kruisbeeld hebben we gisteren al vernoemd en de Moedermaagd, zij het zelf niet God op zich, maar toch met een paar kenmerken die de deelnemers in de verering betreffen en die toch echt op afgoderij gaan lijken. God was dan een gekruisigde halfnaakte man, met steeds zijn moeder in de buurt. Het was een beeld van lijden en troost.

God verder ook nog afgebeeld als een oude man met een grijze baard, als het om God de Vader ging, een hand die uit een wolk kwam, of een oog. Jezus zelf behalve als kruisbeeld ook nog op een aantal andere manieren visueel vervoegd, in verschillende gedaanten en

 leeftijden, van het kindeke Jezus in de kribbe, in de armen van Maria, op de ezel, etc.

Bovendien fladdert er vaak ook nog een witte duif door het beeld en die moet dan de Heilige Geest voorstellen, het ietwat geheimzinnige personage, die de derde persoon van de Heilige Drie-eenheid vormt. Kan ook de gedaante aannemen van vurige tongen, waarbij je achtereenvolgens een vlam boven je hoofd gaat vertonen om vervolgens zonder moeite buitenlandse talen te gaan spreken.

Ingewikkeld

De katholieke Godsvoorstelling is dus vreselijk ingewikkeld met die hele heilige Drievuldigheid. De klerken zouden dat wel onder elkaar uitmaken. Het was allemaal een mysterie dat we kinderlijk moeten aanvaarden. Niemand kon het begrijpen, maar je moest het maar geloven zoals het er stond, zonder veel vragen te stellen.

In onze tijd is dat een manier van leergezag uitoefenen die we niet meer aanvaarden. De Islam doet niet aan drievuldigheden en daarom vind ik het ook de betere godsdienst, omdat alles zo klaar en duidelijk is. Een God en verder geen gezeur en iedereen die daar allerlei beelden van ophangt, is fout bezig en dat zweemt al gauw naar afgoderij.

Zonder tussenpersonen

Ik geloof niet dat God een plaatsvervanger op aarde heeft. Ik erken het leergezag niet, en dat niet alleen op basis van algemene filosofische gronden, maar ook omdat een aantal officiële katholieke standpunten gewoon fout is op een aantal gebieden en dan met name in het vlak van de seksuele moraal.

Ik geloof dan ook niet dat er lieden of organisaties bestaan die God beter kennen dan wij en die zich daarom het recht toe-eigenen in Zijn of Haar Naam gezag over anderen uit te oefenen. Er mogen mensen zijn die zich aan een geestelijke loopbaan wijden en voor hun vak de teksten bestuderen en ze mogen hun bevindingen wereldkundig maken, maar ze moeten zich niet gaan inbeelden dat ze daardoor dichter bij God staan dan iemand anders, of dat ze in Zijn of Haar Naam mogen spreken.

R.k.

De kerk van in mijn kinderjaren bestaat niet meer, maar oefende een gezag uit die neerkomt op geestelijk geweld en moeide zich op allerlei manieren in het privéleven van mensen.

Daarbij werden ons allerlei verhaaltjes opgedist, die op zijn best goed zijn voor een glimlach, of op zijn slechtst een grijns van ergernis.

Ik geloof niet in de God van de plaatjes die we kregen van in de kleuterklas. Die zeggen alles

De Islam houdt niet van afbeeldingen van God, terloops gezegd, omdat dit gauw leidt naar afgoderij. Ik kan de volgelingen van Mohamed geen ongelijk geven, want wij kregen dat opgelepeld van het ogenblik dat we onze ogen openden, en het brengt je niet dichterbij God, wel integendeel. Velen zijn er op afgeknapt.

Beelden

Overal had je kruisbeelden om te beginnen.

Je stond er niet bij stil, maar dat was zo aanwezig en het sprak voor zich, maar het is niet zonder invloed. Een stervende man aan een kruis, dat is wellicht het voornaamste embleem van onze godsdienst. Daarnaast waren er natuurlijk de Mariabeelden, geen God of Godin, maar wel degelijk vereerd, zo erg dat het op afgoderij ging gelijken.

Ik zal daar nog eens op terugkeren, op die (af)godsbeelden, die bepalend blijken en soms meer zeggen dan woorden.