Overwinning

Zalig de armen van geest.

In het evangelie ontmoeten we een heel andere God dan degene die we gewend waren. God is mens geworden en heeft onder ons gewoond. Deze kwetsbare God van het Nieuwe Verbond nodigt uit tot een affectieve band, nog versterkt door de omgeving van Jezus, op de eerste plaats zijn moeder. In de katholieke kerk is devotie uitgedijd naar de Moedermaagd, en als we daar naar kijken zien we allerlei sentimentele volkspraktijken daaromheen.

Dat moet kunnen en mogen. Al die gevoelens mogen gerust aan bod komen. Ik loop tijdens de vakantie in zuiderse landen al eens graag een kerk binnen. Leuk om eens mee te maken, maar zelf heb ik er niet zo een behoefte aan. Het contact met het bovennatuurlijke wordt op die manier wel knus, maar het is intellectueel moeilijk te aanvaarden dat de r.k. kerk als enige de juiste God aanbidt.

Rij

Er is maar een God voor allemaal en elke kerk of geloofsgemeenschap heeft daar een bepaald idee van. Het is geen kwestie van of/of maar van en/en.

We moeten al die Godsbeelden op een rijtje zetten en kijken wat ze gemeen hebben. Ik schreef het al, maar bij wijze van slot mogen we het herhalen. God heeft de schepping in werking gesteld, en hij spreekt ons toe uit de Heilige Schriften. Hij is als een berg waar verschillende wegen naartoe leiden. We moeten niet allemaal over dezelfde weg, dat zou alleen maar opstopping geven.

Het woord is vlees geworden en heeft onder ons gewoond. Christus geeft zichzelf en God geeft zijn zoon aan ons. God wordt geboren, groeit op, spreekt, lijdt, sterft, verrijst en verdwijnt door ten hemel op te stijgen. Het is een prachtig verhaal en het is de blijde boodschap.

Het kwaad

Het kwaad komt niet van God, maar wel hetzij van de natuur, die haar eigen wetten volgt, hetzij van de mens die zijn vrije wil verkeerdelijk aanwendt om het kwade te doen. Om eerlijk te zijn geloof ik in de duivel al ook niet zo. De natuur kan wel gewelddadig zijn maar niet slecht. Moreel kwaad is eigen aan de mens, die als enige wezen over de taal en over een vrije wil beschikt. Dat schept een verantwoordelijkheid, en in geval van het kwade, ook een schuld. Wij kunnen uit eigen keuze ook voor de Goddelijke Genade kiezen, en voor de waarden van het evangelie of de koran, die berusten op erbarmen en mededogen.

Om dit engagement aan te gaan, hoef ik niet in een wezenlijke God te geloven, wat me niet belet over Hem te spreken, want dat mag iedereen.

Afbeelding: Madonna aan het kruis.

Schriftgeleerden

Zelf geloof ik er niet zo in, in die Godsgedachte van een persoonlijk tussenkomende God. Ik zie niet zo goed in dat daar iemand bezig zou zijn met een voor een alle miljarden muggenlarven te scheppen, die elke dag het ei ontsluipen, als dat verklaard kan worden door biologische processen. Naar mijn gevoel is er niets dat er op wijst dat God zou tussenkomen in de menselijke geschiedenis, tenzij door tot ons te spreken, en door datgene wat wij in Zijn naam doen.

Wat God doet, dat doet hij door tussenkomst van de mens, en wie iets denkt te doen in naam van God neemt een extra verantwoordelijkheid op zich.

Bril

Dit ongeloof belet me echter niet de diepere zin van het evangelie te zoeken, noch begeesterd te zijn door de Christusfiguur. We kunnen dat verhaal vandaag nog altijd lezen en het kan ook nu, juist in deze zinloze en wrede wereld, tot ons spreken. Het evangelie is nog altijd een van de mooiste verhalen ter wereld, al wordt er veel misbruik van gemaakt.

We moeten ons hoeden voor lieden die een jurk aantrekken of een hoed opzetten en die vervolgens in naam van God gaan spreken en handelen. Niemand kan of mag zich het Goddelijk gezag toe-eigenen. Kijk uit voor mensen die God een metgezel meegeven, zoals de Koran het uitdrukt, of voor mensen die “de naam van de heer hun god ijdel gebruiken.”

Degenen die menen uit naam van God te mogen spreken zijn meestal niet te vertrouwen.

Dat zijn de Schriftgeleerden en farizeeën van vandaag en Jezus achterna moeten we alles doen om hen te ontmaskeren.

Extreem

Er is in elke ideeëngemeenschap altijd een ranzige franje te vinden. Er zullen altijd mensen zijn die er genoegen in scheppen een extreme versie van het geloof te propageren.

Daar moeten we redelijke argumenten tegenover stellen en daarom moete we de juiste informatie verspreiden. Spreken over God moet mogelijk blijven, juist om het spreken in naam van God in te dijken. We mogen het geloof niet aan deze lieden overlaten en de godsdienst niet door hen laten kapen.

Jezus had geen hoge pet op van de Schriftgeleerden en farizeeën, die toegang hadden tot de kennis en de rijkdom en die zich ver boven het gewone volk verheven waanden, en die de wet naar de letter naleefden. Christus kijkt in de plaats liever naar de arme weduwe die een schamele penning kwam offeren.

Afbeelding: Christus beschuldigd door Farizeeën. Schilderij van Duccio di Buoninsegna

Zelfgave

Liefde berust op vrije wil.

God had zich in zijn almacht heel wat last kunnen besparen, maar dat Hij die moeite heeft willen doen, ons een Verlosser te schenken, mogen we hem gerust in dank afnemen. De God van het evangelie heeft het zich juist niet gemakkelijk willen maken, wellicht om ons iets aan het verstand te brengen. Het is een verhaal van liefde die tot het uiterste gaat, tot het punt waar het een offer wordt, ook als er een gevaar bestaat zichzelf erbij te verliezen.

Wij kunnen in ons leven met die les aan te slag, en proberen elke dag een evangelisch tintje te geven. Dat zit hem in de kleine dingen die we voor elkaar doen. Het is een zorgzame levenshouding op basis van respect van de ander. Zo moeilijk is het niet, en het is helemaal niet hoogdravend. Ik denk dat het geloof de motor kan zijn van een bestaan dat zin sticht voor jezelf en voor de anderen op basis van zorgliefde. Meer moet dat niet zijn. Al dat er al is, dan is dat al heel veel.

Van God los

Het klinkt misschien allemaal raar, wat ik hier schrijf, in deze tijden waarin gelovige mensen onder een algemene verdenking lijken te staan en allerlei beroemdheden op het scherm komen uitleggen dat God heeft afgedaan. Ik vind dat het nog altijd moet kunnen, vrijuit over God te mogen spreken, al schijnt dat meer en meer taboe te worden. Het is een onderwerp dat velen liever uit de weg gaan, wellicht om stereotiepe reacties te vermijden.

Puntje bij paaltje is God in onze redenering niet meer nodig als we een keer bij de evangelische waarden aangekomen zijn, die ons leven kunnen inspireren. Ze doen dat even goed, zonder dat we God erin betrekken. Als we zover zijn, kunnen we God loslaten en doorgaan op ons pad zonder bovennatuurlijke leidraad.

Alleen

Ik zal nooit beweren dat degenen die geloven beter of slechter zijn dan mensen die dat niet doen. Ik neem een aantal lessen uit het evangelie graag zo veel mogelijk ter harte, maar wanneer puntje bij paaltje komt, geloof ik echt niet in een God die met ons bezig is. Dat gevoel krijg ik niet, als ik naar de geschiedenis van pakweg de voorbije eeuw kijk. Ik heb er geen behoefte aan te weten dat iemand al die ellende bedacht en op ons losgelaten heeft. Dat zou pas sadistisch zijn vanwege een almachtig opperwezen.

De ergste ramp van allemaal is de onrechtvaardigheid door een mens over de andere wordt afgeroepen. De mens moet God niet aanklagen voor misdaden die de mens zelf heeft begaan.

Afbeelding: Rubens, Christus met de doornenkroon, 1612

Verlossing

Hoe Jezus Christus ons bevrijdde.

Het evangelie is een blijde boodschap, maar wel een die een tragedie bevat. Uiteindelijk zal het uitlopen op het happy end van de verrijzenis, maar voor het zover is, maken we de lijdensweg van de Heiland en zijn verschrikkelijke einde als gekruisigde misdadiger mee. Het is iets dat de verbeelding tart en die alle bakens verzet.

In vergelijking met wat vooraf ging, toen God overeenkwam met de jaloerse en toornige Jahweh, wordt God wordt nu Iemand die lijdt voor ons, iets waar vroeger geen sprake van was. De kruisiging van Christus vormt een schandaal dat de mensheid verbaast en uitdaagt. Hoe kan een schurk die aan het kruis is genageld, beweren dat hij de wereld zal verlossen?

Kwetsbaarheid

De God van het evangelie is een radicaal ander personage dan Die van het oude testament, of Die van de Islam. We zien hier voor de verandering een kwetsbare God aan het werk. Hij laat zich kennen als de vader van een eniggeboren zoon. Deze laatste is mens en God tegelijk, en zal uit eigen vrije wil door de dood heen gaan, omdat dit de enige manier is om een weg naar de verlossing te banen. 

Dat is de kern van de Christelijke boodschap. Het is een schandaal dat aanvankelijk tegen de borst stuit. God valt van zijn voetstuk en komt los uit zijn ongenaakbaarheid. Hij had dit gemakkelijk kunnen vermijden. Natuurlijk zou God in zijn almacht zoveel zonen kunnen scheppen als hij wenst.  Het punt is echter dat Christus is geboren, niet geschapen luidens het credo.

Opstanding

Dit is zeer betekenisvol en terzelfder tijd mysterieus. Jezus is geen schepsel, maar  God zelf. Dit is moeilijk aanvaardbaar  met name voor Moslims, maar je hoeft de goddelijkheid van Jezus Christus niet te aanvaarden om open te staan voor zijn voorbeeld en zijn woorden. Wat we dienen te onthouden is het offer dat hier voor ons gebracht wordt, dat ons de verlossing brengt, om ons in staat te stellen onszelf aan de aardse zelfzucht te ontworstelen.

God sterft door toedoen van het geweld dat de ene mens over de andere uitoefent. Het schandaal van het kruis loopt evenwel uit op het mirakel van de verrijzenis.

De dood schept de gelegenheid om het eeuwig leven te verwerven. Door Christus te volgen kunnen we aan de uitzichtloosheid ontsnappen. “Bemin uw naaste als uzelf,” en wees offerbereid. Door deze weg te kiezen kan de menselijke ziel de hoogste top van het bestaan bereiken, en zich uit liefde aan de ander geven, met kleine letter, en in een moeite door ook aan de Ander met hoofdletter.

Afbeelding: Juan deValdes Leal, Ecce homo, 1644

Vrij

Bemin uw naaste gelijk u zelf.

Er komen aardbevingen voor, en tsunami’s, sneeuwstormen, ziekten en andere rampen. Die zijn er altijd geweest, en zullen altijd wel blijven komen. De natuur is ons niet per se gunstig gezind. De mens moet afrekenen met lijden, pijn en verlies. Om daar zin in te stichten, aan de hand van het geloof, vergt inspanning, want het gaat niet vanzelf, en de strijd is niet bij voorbaat gewonnen.

We kunnen proberen in ons dagelijkse leven de schepping een klein beetje draaglijk te maken met de bescheiden middelen die we hebben, door onze naaste lief te hebben en de boodschap van de openbaring, in ons geval de boodschap van het evangelie, in de dagelijkse praktijk te brengen. Dat is het enige dat we terug kunnen doen, maar dat weinige moeten we ook niet weigeren te doen, als we tenminste dit engagement op willen nemen.

Genade

Die inspanning kunnen we alleen maar opbrengen op basis van een vrije keuze. Vrijheid betekent dat deze keuze niemand opgelegd kan worden. Er kan in geloofszaken geen dwang bestaan. Elke poging daartoe is een vorm van geweld en dient belicht en aangeklaagd te worden.

Elk mens kan vrij kiezen al dan op het genereuze aanbod van de Goddelijke Genade in te gaan. We kunnen daar ja of nee op zeggen. Ja betekent dat we bereid zijn een ander waardensysteem toe te passen dan hetgeen meestal wordt toegepast, wat neerkomt op het recht van de sterkste. Nee betekent dat we gewoon doorgaan met ons eigen voordeel na te jagen.

Zwak

Het evangelie stelt het recht van de zwakste in, en de Islam doet in wezen niet anders. De openbaring roept op tot mededogen en solidariteit met de armen. Binnen de geloofsgemeenschap geldt iedereen als broeder en zuster van elkaar, zonder dat iemand meer dan iemand anders aanspraak zou kunnen maken op toegang te bron van het geloof en dat is God zelf.

De Christenen dienen het voorbeeld van Jezus Christus te volgen, die ook voor Moslims als een profeet geldt. Niet alleen dat hij ons een literaire erfenis heeft nagelaten, maar ook dat hij zichzelf gegeven heeft, en dat God in zijn persoon zijn trots heeft afgeslacht.

Jezus Christus is de kleine, zwakke en kwetsbare kant van de ongenaakbare God.

Afbeelding: Sir Anthony Van Dyck, Christus aan het Kruis, 1622.