Frontispies van een oude uitgave

Rome einde zeventiende eeuw. Een ophefmakend inquisitieproces overheerst de actualiteit en houdt de kwatongen bezig.

Kop van jut is de Spaanse priester Miguel Molinos, de grondlegger van het quiëtisme, succesauteur en bevriend met hoge pieten. Hij dient zijn foute stellingen af te zweren en wordt levenslang opgesloten.

Het boek volgt het proces op de voet, gezien door de ogen van een fictief ik-personage, een Vlaamse klerk die werkzaam is voor de Heilige Romeinse Rechtbank.

Het is de laatste keer in de geschiedenis dat nog iemand wegens ketterij tot eeuwige celstraf wordt veroordeeld. De veroordeling luidt het einde in van het mystieke avontuur, dat eeuwenlang in de kerk gedijde.

Geboortehuis, Muniesa, Spanje

Het quiëtisme wordt daarmee bijgezet in de rij van veroordeelde denkrichtingen waaronder ook de leer van Luther en Calvijn, maar het is wel van een ander niveau.

Molinos beweert niet iets nieuws gevonden te hebben, maar beroept zich op eerbiedwaardige auteurs. Hij heeft het idee dat we ons in onze zoektocht niet moeten verzetten tegen de opwellingen van het verlangen.

We moeten de onrust van ons lichaam gelaten ondergaan, zonder er ons tegen te weren, om niet de onverstoorde zielenrust te verliezen die de vrucht is van het rustgebed. De geest moet er naar streven in het nulpunt te blijven, om zich in God te kunnen uitstorten.

Christina van Zweden

Zijn gedachtengoed vond gretige aftrek.

Op zijn toppunt was Molinos biechtvader, raadsman en vriend van een Paus, een Koningin en een aantal kardinalen.

Hij was bovendien de schrijver van een bestseller die op enkele jaren tijd een aantal keer heruitgeven en vertaald is in het Latijn, Frans, Engels, Spaans en Duits.

Het boek draagt de lange titel, kenmerkend voor die tijd:

‘Geestelijke Gids die de ziel ontwart en haar binnenwaarts naar de vrucht van de volmaakte beschouwing en naar de schatkist van inwendige vrede voert.’

Tussendoor komen we in de roman een en ander te weten over de interne keuken van de rooms-katholieke kerk in die jaren. Wanneer het woord inquisitie valt, denkt iedereen doorgaans spontaan aan de Spaanse inquisitie, met zijn tot de verbeelding sprekende auto-da-fé, brandstapels en punthoeden.

Hier hebben we echter te maken met de Romeinse inquisitie, die veel geraffineerder te werk ging. Ogenschijnlijk minder wreed, en wellicht een stuk moderner. Het ging er niet om de dissident fysiek uit te schakelen, maar veeleer zijn persoonlijkheid te vernietigen, zodat hij zich zou onderwerpen aan de algemeen geldende waarheid.