Dagboek maart 2013

Ongeboren, maar wel gestorven

Ik had het gisteren over een vrouw die voor de keuze staat een zwangerschap van drie en twintig weken af te breken of een kind met zeer slechte levenskansen dat zonder twijfel zal lijden, ter wereld te brengen.

Het gaat door merg en been. Hoe zal die vrouw dat ooit verwerken? Wel daar maakt de opstelling van de omgeving een groot verschil. De wroeging en de schuldgevoelens worden pas echt verstikkend als ze zich in het verborgene moeten afspelen, zoals met alle verdriet. Het wordt pas een probleem als het een geheim moet zijn en als het deel gaat uitmaken van het onzegbare, dat op die manier een onnodig zwaar gewicht krijgt.

Openheid

Het is niet gemakkelijk een dergelijk probleem onder de aandacht te brengen, en dat kan maar beter selectief gebeuren: alleen voor mensen die het vertrouwen waard zijn, die niet oordelen, maar het gewicht mee proberen te dragen.

Wat we niet nodig hebben is een dominee die met de bijbel staat te zwaaien of iemand die op een andere manier bejaarde morele principes gaat verdedigen. Ik voel me dan ook zeer vereerd door het vertrouwen dat de familie in ons stelt, door dit met ons te delen.

De moderne mens wordt voor verschrikkelijke morele keuzes geplaatst door toedoen van de toegenomen medische macht die beter dan ooit is in staat is diagnoses te stellen, ook in utero. Op dat ogenblik word je wetend in plaats van onwetend. In plaats van te ondergaan kun je ingrijpen, maar dan moet je ook verantwoordelijkheid nemen.

Keerkant

Stel nu dat het andersom zou zijn en dat je zou kiezen voor het behoud van de zwangerschap. Dan ben je even goed verantwoordelijk voor het lijden dat van die keuze het gevolg zal zijn. Dat is de keerzijde van de medaille.

Als de wetenschap met stelligheid in staat is te voorspellen dat geen menswaardig leven zal mogelijk zijn, is het beter er een einde aan te stellen nog voor het kan beginnen.

Vroeger werden mensen vaak in onwetendheid gelaten en werd er over hun hoofd heen beslist, veelal door een eigenmachtige arts. Nu kunnen we dat niet meer maken. Mensen hebben meer voorkennis en wensen meer over hun eigen leven te beschikken, nu er geen receptenboek meer is dat voor iedereen geacht wordt te gelden. Er kan en mag geen morele autoriteit meer zijn die zich het recht toe-eigent in de plaats van anderen te beslissen.

Afscheid

Vroeger kreeg de moeder de vrucht niet te zien. Men vond dat toen ondenkbaar dat mensen met zoiets werden geconfronteerd. Nu zijn er meer en meer vrouwen die vragen het wel te mogen zien, en zo mogelijk het aan te raken en even te liefkozen en te koesteren, ook als dat gepaard gaat met hartstochtelijk schreien.

Voor vele van die moeders maakt dat later een groot verschil in het rouwproces, als ze op hun manier afscheid hebben kunnen nemen. Ik vind dus dat ze dat recht hebben en dat het hen kan helpen. Omgekeerd kan je de bestorven moeder ook niet verplichten visueel of tactiel contact met de ongeboren maar uitgedreven vrucht te hebben, als ze dat niet zou wensen.

Daar moet je dus doortrekken wat je van in het begin moet doen: zorgvragers in staat stellen hun eigen keuzes te maken door de juiste informatie aan te bieden, correct en verstaanbaar, waar de betrokkenen hun eigen conclusies kunnen uit trekken.

Afbreking

Een vriendin van ons heeft een dochter die moet beslissen in de 23^ste week van de zwangerschap een afbreking te ondergaan, daar de vrucht ernstige afwijkingen vertoont met zeer beperkte levenskansen.

Wat een ijzingwekkende keuze. Dat loopt me koud over de graat als je bedenkt wat een beslissing hier moet genomen en uitgevoerd worden. We weten hier niet om welke afwijking het gaat en dat maakt niet uit. Niemand neemt maakt een dergelijke keuze op lichtzinnige gronden. Alle plannen vallen in duigen.

Het is een verlies met de impact van een overlijden. Het is ook bijna een persoon.

Als mijn herinnering goed is wordt de foetus, wettelijk gesproken, een persoon vanaf 28 weken zwangerschap. Een afbreking in de 23ste week balanceert op de rand van de wettelijke termijnen voor abortus. Het is bijzonder akelig ertoe te moeten overgaan en het valt dan ook te vrezen dat nadien wroeging de kop op steekt.

Druk

Om dat te voorkomen is het noodzakelijk dat de moeder vastbesloten is en dat het haar eigen beslissing is en niet die van iemand anders.

Het is een situatie die ook de omgeving sterkt aanspreekt, hetgeen ertoe kan leiden dat allerlei vormen van druk worden uitgeoefend, ook vanwege de hulpverlening trouwens.

Nadien kan er beter niet gedaan worden of er niets gebeurd is. De ouders zullen moeten rouwen en het gestorven kind, want dat is het toch een beetje een plaats geven in het gezin. Dat is dikwijls nog taboe, en in het verleden was er geen plaats voor de ongeboren vrucht. Die bestond niet. In België en wellicht ook in Nederland is er een beweging gekomen, die zegt dat het voor vele ouders beter is dat het kind een naam krijgt, en een plek om te rouwen, bijvoorbeeld een gemeenschappelijke stele in een kerkhof.

Bestaan

Administratief technisch kan de foetus niet begraven worden en wettelijk heeft hij of zij nooit bestaan.

Dat kan het rouwen flink bemoeilijken. Als daarover geen wisselwerking mogelijk is door toedoen van het taboe gaan mensen dat in zich opsluiten en dan gaat het gisten. Zo krijg je een voedingsbodem voor wroeging en schuldgevoelens. Een mens gaat zich altijd vragen stellen of er niet iets was wat gedaan had kunnen worden, of wat nog had kunnen gebeuren.

Daarom moet de beslissing van in het begin weloverwogen zijn, en gebaseerd op kennis van feiten, niet louter op het gezag van anderen, zoals vroeger wel eens gebeurde, toen artsen eigenmachtig beslissingen namen over de hoofden heen.

Ik vind het dan ook passend dat ik mijn innige deelneming betuig, een woord dat normaal voor een overlijden gereserveerd is. Ik wens de familie veel sterkte toe bij de verwerking en de rouw. Het verdriet zal niet minder zijn en wellicht nog moeilijker dan wanneer het een doodgeboorte was geweest.

Voor kinderen

Afgelopen zaterdag een opera introductie voorstelling bijgewoond voor kinderen, in het bijgebouw van de Muntschouwburg.

Het verhaal dat werd gebracht is gebaseerd op Turandot van Giacomo Puccini, die we ook kennen van La Bohème en Tosca. Ik ben weg van die muziek en ik was dus wel eens benieuwd wat ze er gingen van maken.

Ik ging daar als arts om bijstand te verlenen in geval van nood en het was wel goed dat ik er was, want ik vond het een gevaarlijke voorstelling. De acteurs liepen op de banken en de kinderen zaten daar op kussentjes tussen in. Het was twee keer na elkaar drie kwartier voor een ander publiek. Ik zat de hele tijd op te letten of er niet een zijn voet ging omslaan en in het publiek terechtkomen. Gelukkig ging er niets mis.

Het verhaal

De schone prinses Turandot heeft een middeltje bedacht tegen de aanbidders. Zij denkt er niet aan te trouwen en heeft daarom een list bedacht.

De prins die haar wil huwen moet eerst het antwoord geven op drie raadsels die ze hem op zal geven. Indien hij zich vergist gaat zijn kop eraf. De opgaven zijn zo moeilijk dat de ene na de andere er zijn hoofd bij verliest, letterlijk dan.

De bevolking zag dit eerst met lede ogen aan en begint nu meer druk uit te oefenen op de prinses om nu eens eindelijk een man te nemen, maar ze houdt het been stijf en onplooibaar. Wordt zij een ijsprinses?

Het verhaal wordt hier op een originele manier verteld aan de hand van operafragmenten uit onder meer Armide de Lully, de Toverfluit van Mozart, Carmen van Bizet, L’Enfant et les sortilèges van Ravel en West-Side Story van Bernstein.

Kritiek

Ik vond het zingen niet zo goed, vooral niet de prins. Bepaald vals in Mozart. Ik vind als je voorstellingen organiseert om kinderen te introduceren tot de opera, dat je dan op de eerste plaats juist moet zingen. De eerste keer was minder dan de tweede, maar het zal nog verschillende voorstellingen vergen aan dit tempo om de zang goed te krijgen.

Verder zat het wel goed in elkaar. Ik denk dat de kinderen er van genoten hebben.

Het was zonder orkest maar ze haalden een maximum uit een man die het slagwerk en een toetsenbord bediende, en de prins die gitaar speelde.

Prinses Turandot zelf was wel geloofwaardig in een heksenachtige outfit. Een heks aan de heroïne zo zag ze eruit, met lang zwart haar, doodmager en bleek, helemaal in het zwart.

Besluit

Er zat wel gevoel in en er blijft iets van bij, dus is het wel een mooie voorstelling geweest.

Waarom schrijf ik dan?

Op zoek naar het schone, het ware en het goede van Plato ben ik op mijn weg veel tegengekomen dat lelijk, vals of gelogen was, of alle drie.

Op een of andere manier ervaar ik een dwingende behoefte om verslag uit te brengen over mijn reis, en wat ik ervan geleerd heb, in de hoop dat het anderen tot nut of vermaak mag strekken. Deze website komt volmondig en rondborstig tegemoet aan deze diepe nood, mijn verhaal te mogen vertellen.

Ik kan het me veroorloven het te doen, dankzij de moderne technologie die me leesbaar maakt, daar waar ik de afgelopen twintig jaar vooral in het verborgene heb gearbeid.  Dat ik nu in staat ben ‘De laatste ketter’ openbaar te maken, of ‘Zonder weerstand.’ Daar heb ik zo aan gewerkt en zowat niemand heeft het gelezen. Ik dacht dat ik de roman zou meenemen in mijn graf.

Mooi niet

Manteau moest hem niet hebben. Op de boekenbeurs zal hij niet gelegen hebben. Maar Molinos staat nu online, toch al de eerste tien twaalfden. Het zal een mijlpaal zijn als het over een week of twee helemaal achter de rug is. Ik zal wellicht ook nog een “The making of” moeten schrijven, want de manier waarop het hele project tot stand is gekomen is af en toe ook al rocambolesk te noemen.

Hoe dan ook is nu zowat het moment gekomen dat het project tot voleinding komt en dat ik het eindelijk los kan laten. Gedurende nagenoeg een kwarteeuw heeft de figuur van Miguel Molinos me nooit los gelaten. Hij is in mijn leven gekomen in 1990 plus of min een jaar. Ik was met de trein naar Leuven gegaan in mijn autoloze jaren omdat ik een afspraak had in de Blijde Inkomststraat.

De bibliotheek van Babylon

Op de hoek met het Ladeuzeplein, aan de voet van de imposante universiteitsbibliotheek stond een stalletje waar oude boeken werden verkocht, uit de overschottenopruiming van de eerbiedwaardige instelling. Ik vond daar een boek in de reeks van de uitgeverij Etudes Carmelitaines uit de jaren vijftig waarin een artikel stond over, ik parafraseer hier, La cas inquiétant de Miguel Molinos, quiétiste.

Het boek was in het Frans, maar je kunt het vertalen als : het onrustwekkende geval van Miguel Molinos, vader van het rustgebed.

Ik vond het een boeiend verhaal, hoe deze man is neer getuimeld van zijn duizelingwekkende succes naar de kerkers van de Heilige Romeinse Inquisitie. Omwille van zijn denkbeelden? Of omwille van zijn privéleven? Of omdat het de Franse koning goed uitkwam? Wie zal het zeggen?

Hoe ver kan het gaan?

Geld is geweld zeg ik altijd, en ik heb zo mijn bedenkingen bij het babytoerisme wat ontstaan is.

Ik heb vaak de indruk dat de leuke kinderen er uit worden gepikt en dat de zielige achterblijven. Ik zou het veel beter vinden als juist de kinderen met minder kansen, zoals blinden of motorisch gestoorden naar hier gehaald werden om verzorgd te worden. Maar het is vaak zo dat wensouders hun geld en macht gebruiken om aan een gezond en begaafd kind te komen.

Dat is de wens van iedere ouder en op zich niet fout, maar het leidt er wel toe dat bepaalde groepen voordeel zullen krijgen en andere niet.

Denk maar aan de problemen met geslachtskeuze van het kind. In vele landen leidt dat er toe dat er minder meisjes geboren worden. Nu al worden meer meisjes geaborteerd dan jongens, aangezien geslachtsbepaling lang voor de geboorte mogelijk is. Daar is iets fundamenteel onrechtvaardig aan en het brengt de samenleving uit balans.

Het Thaise scenario

Wat opvalt in de oplossing van Thailand, is de zeer sluwe en misschien wel doortrapte list om twee vrouwen in te schakelen.

De ene geeft een eicel en de andere leent een baarmoeder.  De bedoeling daarvan is dat je twee halve moeders schept, in de hoop dat de hechting minder zal zijn. Ik weet dat zo nog niet en je kunt alleen maar hopen dat het werkt zonder schade te veroorzaken.

De toekomst zal het uitwijzen. Ik vrees dat we wel eens op twee hele moeders kunnen uitkomen. Wat zal dit betekenen voor de beleving van het kind. Als het ooit naar zijn biologische ouders op zoek gaat, dan staat de naam van de draagmoeder wellicht op het geboorteattest, maar wat me de naam van de eiceldonor?

Grenzen

Ik weet het niet. Het maakt me alleen maar huiverig. Het lijkt me dat wie hier bezig zijn de grenzen van het toelaatbare op te zoeken. Daar is niets mis mee, want ik doe dat ook wel. Je mag die grenzen wel opzoeken, maar je mag ze niet overschrijden, dat is de hele kunst.

Hier weet ik niet goed waar de grens juist ligt. We mogen niet bars oordelen over wensouders die geen enkel obstakel onverlet laten om hun doel te bereiken. Bravo voor mensen die iets bijzonders met hun leven willen doen, en wat is e nu meer bijzonder dat kinderen opvoeden.

Besluit

Ik denk tenslotte nog dat het goed is dat er niet geheimzinnig over gedaan wordt. Wanneer dekinderen vragen zullen stellen naar hun oorsprong, denk ik dat we naar waarheid moeten antwoorden, rekening houdend met het bevattingsvermogen, afhankelijk van de leeftijd, en dat is het moeilijke.  Hoe vertel je de kinderen op een gepaste manier de waarheid over hun afkomst, als die zo ingewikkeld in elkaar zit?