Dagboek februari 2013

Onderzoek

Incest en pedofilie kunnen niet zonder het geheim zoals we gisteren aantoonden.

Slachtoffers binden een gewetensstrijd aan die hen vele jaren zal bezighouden. Knagen blijft dat altijd wel doen. Je blijft je vragen stellen. Het lijkt wel of daar nooit een einde aan komt.

Stel dat we het nu hebben over een geval van incest dat ons bezighoudt, dat jarenlang heeft plaatsgevonden, dan laat dat diepe sporen na.

Je kunt niet vermijden, en je zult er doorheen moeten, dat er gevoelens van schuld rijzen. Het slachtoffer voelt zich gedegradeerd en verwijt zichzelf niet alleen een zekere medeplichtigheid bij de verboden seksuele handelingen, maar meer nog een samenzweerdersgevoel bij het in stand houden van het onzegbaar geheim dat tot elke prijs in stand moet worden gehouden.

Omerta

Ook wanneer het seksueel misbruik op een goede dag is opgehouden dan blijft dat gedeelde geheim nog altijd na vele jaren bestaan en gaat het nooit weg. Wat moet je er dan mee? Het onthullen? Het betekent zich blootstellen aan het ach en wee, en misschien de controle over de situatie verliezen. Wie heeft er wat aan? Dat is het hele dilemma: er wat van zeggen of niet?

Wat als de dader intussen verder gaat met het misbruiken van andere mensen, zoals in ons hypothetische geval. Moet er niet vroeg of laat iemand zijn die zegt dat dit eigenlijk niet kan.

Je kunt er weinig aan doen want voor het gerecht zijn de verjaringstermijnen verstreken. Formeel klacht indienen kan dus niet meer. Je kunt alleen maar toekijken hoe de dader nog tientallen jaren is doorgegaan met zijn seksueel roofdiergedrag en hoe hij daar allemaal weg mee komt.

Verwerking

Al die jaren zijn voorbijgegaan en al die tijd heb je eigenlijk altijd meegedaan met de zwijgplicht. Dat was ook nodig om het verwerkingsproces te laten plaats vinden. Daar valt niet mee te spotten.

Door toedoen van het ondergane geweld is het moeilijker geweest en heeft het langer geduurd om je eigen wil te vormen, en je geestelijke grenzen te herstellen. Als je een keer min of meer met jezelf in het reine bent gekomen, moet je dat nooit meer opgeven: je moeizaam bevochten menselijke waardigheid.

Jesaja

Het is zo een raar toeval dat ik het hier gisteren had over het geknakte riet, in een passage van Matheus, en vandaag struikel ik over dat andere citaat in de Bijbel over het geknakte riet, en wel van Jesaja (zie tekst in de blog van vandaag.)

Ik zie er een aanmoediging in om er verder mee door te gaan, met het onderwerp van incest en pedofilie en alle andere vormen van onbehoorlijke machtsuitoefening op minderjarigen. Het blijkt uit onderzoek telkens weer dat het meeste misbruik zich situeert in de familiale sfeer.

Er is zelden een grote boze wolf die uit het bos komt, maar veeleer van een wolf in schaapskleren die onder ons woont en aan wie niemand iets kan merken.

Macht en geweld

Het seksueel misbruik kadert doorgaans in machtsuitoefening die er op gericht is het misbruik te laten duren. Daartoe is geheimhouding nodig en de gewillige medewerking van het slachtoffer dat op allerlei manieren wordt gemanipuleerd, bijvoorbeeld met geld en gunsten.

Voor de geheimhouding is een totale omerta nodig en ten allen prijze zal vermeden worden dat het onderwerp ter sprake komt.

Pedofilie, al dan niet incestueus, is dus breder dan het seksueel misbruik op zich. Het gaat hem nog veel meer om de machtsuitoefening, van de dader over het slachtoffer. Dat is een vorm van geestelijke dwang en een vorm van geestelijk geweld die schade aanricht in het latere leven van het slachtoffer.

Schade

Het geweld of de dwang die uitgeoefend worden en de manipulatie die er mee gepaard gaat, leiden tot evenveel schade als de seksuele overheersing op zich al doet. Het leidt tot isolement en het stilzwijgend verdragen van toestanden die de verbeelding tarten. Het slachtoffer wordt in een toestand van angst en afhankelijkheid gehouden. Dat verstoort de normale ontplooiing van de persoonlijkheid en zal het aangaan van relaties en de seksuele ontwikkeling belemmeren.

De terreur van wat ongezegd moet blijven, zal meestal nog jaren aanhouden nadat het misbruik al is gestopt. De slachtoffers hebben daar meestal jaren voor nodig om in het reine te komen met zichzelf, en helemaal genezen doet het nooit.

Een van de weinige dingen die we aan die betreurenswaardige gang van zaken kunnen doen, is het stilzwijgen doorbreken en het onderwerp op de agenda zetten. Niet wegkijken als er sporen zijn, maar integendeel de ogen openhouden en ook de mond opendoen als er dingen gebeuren die kinderen kunnen beschadigen.

En wat we zeker moeten doen is geweld op kinderen nooit normaal vinden.

Twaalf en achttien

Het geknakte riet zal Hij niet verbreken en de walmende vlaspit zal Hij niet uitdoven, voordat Hij het oordeel tot overwinning heeft gebracht. (Mt.12:20)

We hebben allemaal wel eens macht over iemand anders, en sommigen hebben meer macht dan anderen. Wat we niet kunnen hebben is dat mensen die veel macht hebben, die macht misbruiken voor eigen voordeel en om anderen te schaden.

De meesten van ons zullen toch wel een gevoel van rechtvaardigheid bezitten, dat aangeeft dat de zwakkeren niet de prooi moeten worden van de sterkeren in een beschaafde samenleving, in tegenstelling tot de Darwiniaanse jungle.

Heilige schrift

Datzelfde gevoel van opkomen voor de zwakken vind ik ook in het Evangelie. Het is een natuurlijk gevoel dat door Jezus Christus treffend wordt verwoord als hij zegt: ‘Een ieder die deze kleinen tot zonde verleidt, het zou beter voor hem zijn, dat een molensteen om zijn hals was gehangen en hij verzwolgen was in de diepe zee.”

De machtigen zijn het hun zielenheil verplicht verantwoordelijk met hun macht om te springen, en ze zullen daar in de Christelijke visie vroeg of laat verantwoording moeten voor afleggen, zij het pas tijdens het Laatste Oordeel.

Daar ligt een onverzettelijke overtuiging onder dat er ooit een moment komt dat er rechtvaardigheid geschied en dat iedereen beloning of straf naar verdienste krijgt. Voor het zover is leven we in een onvolmaakte wereld, waarin de machtigen vaak goed wegkomen met het misbruik.

Wee hem die ergernis geeft

Dat maakt het pedofilieverhaal waar de r.k. kerk steeds dieper in wegzakt zo verschrikkelijk. Dat daar misbruis is gemaakt van een ambtelijk gezag verleend door een instituut dat beweert zich op Jezus Christus te baseren.

Dat mag ons niet doen vergeten dat er wellicht nog veel meer slachtoffers zijn seksueel misbruik in familiale omstandigheden, binnen het gezin. De dader is meestal iemand die vlakbij het slachtoffer leeft. Een oom, een neef, een broer, een vader of een buur. Meestal mannen. Niet dat vrouwen zich onbetuigd laten wat misbruik betreft, maar dat is dan subtieler en het valt nooit te bewijzen.

De leider van de naties

1974 was het jaar van de Anjerrevolutie in Portugal, wat het einde van het voorlaatste autoritaire regime in West-Europa inhield.

Griekenland was het jaar daarvoor al democratisch geworden na de val van het kolonelsregime. Franco zou in 1975 sterven en de baan ruimen voor het democratiseringsproces.

Ik was achttien in 1974 en ik heb dit jaar elders al een scharniermoment in mijn bestaan genoemd. Voordien was alles somber in mijn leven en nadien kon het licht beginnen binnensijpelen. Ik zal over dat privé aspect op deze pagina niet verder over uitweiden.

Costa’s

Toen ik als kind met de familie op vakantie ging naar Spanje dan verbleven we daar in een dictatuur, met een eng ultra-rechts streng katholiek regime dat geen enkele intellectuele vrijheid toestond.

Wij jongeren van die tijd waren redelijk politiek bewust en beleefden de hoogtijdagen van de Portugese democratisering intens mee. Later zouden die landen waar dictaturen waren, zoals Griekenland en Spanje, opgenomen worden in de Europese Unie, en nu hebben ze zelfs de Euro, met alle moeilijkheden van dien, maar toch niemand die zou terugwillen naar de oude situatie.

Niemand zal betwisten dat deze landen er flink op vooruit zijn gegaan door voor democratie te kiezen. Het heeft  voor een grote economische, culturele en intellectuele bloei gezorgd en het leven van de inwoners diepgaand beïnvloed. Het is misschien goed om dat af en toe voor ogen te houden als er weer iemand begint te zeuren over de democratie en dat een intelligente dictatuur toch beter is.

Vrijheid

Er bestaat niet zoiets als een intelligente dictatuur.

 Het is een contradictio in terminis omdat de dictatuur de intelligentie noodzakelijkerwijze moet verstikken om te kunnen verder bestaan. Dat zul je altijd zien. Het gevolg is onder meer economische achteruitgang omdat alle creativiteit wordt gehinderd, en omdat deze regimes meestal ook corrupt zijn.

Al die dictaturen worden opgeruimd omdat ze nooit een economisch succesverhaal opleveren. Dat was ook het geval in de communistische dictaturen van Oost-Europa die twintig jaar later voor de bijl gingen.

Wat er meestal gebeurt, is dat de familie van de dictator de belangrijkste bedrijven in handen krijgt. Uiteindelijk wint de democratie, ondanks alle slordigheden en ergerlijke trekjes, het van de dictaturen gewoon op basis van een goede oude Darwiniaanse opstelling: survival of the fittest. De sterkste overleeft.

Het plaatje stelt Generaal Antonio de Spinola voor, die een rol speelde in de vreedzame overgang in Portugal.

Had je moeten weten!

In het kader van de samenwerking met een firma stelde een medewerker een concrete en praktische vraag omtrent hoe en wie uitnodigen, en het antwoord kwam snel, maar liet ook verstaan dat die medewerker dat eigenlijk had moeten weten.

Dat viel op omdat uit dezelfde bron wel vaker op die toon geantwoord wordt. Het zal wel duidelijk zijn dat we niet met de vinger gaan wijzen en namen noemen, want daar wordt niemand wijzer van.

Mijn beste Watson

Ik wilde alleen maar aantonen dat het niet goed is voor een organisatie als je op die manier informatieve vragen beantwoordt. Zo op een toon van ‘dat had je nu toch moeten weten,” zodat de medewerkers het gevoel krijgen dat ze maar beter geen ‘domme’ vragen kunnen stellen.

Dan houdt iedereen zijn vragen voor zich en wordt de communicatie verstoord. Ik geloof veel meer in een open communicatie waarbij ook domme vragen vriendelijk en terzake worden beantwoordt. Je moet er trouwens toch al niet te veel van uit gaan dat algemeen bekende informatie ook in werkelijkheid algemeen bekend is.

Het geldt voor communicatie in het algemeen, en vooral als een van beiden de meerdere is in de hiërarchie zoals tussen ouders en kinderen, of tussen arts en patiënt.  Als je op een of andere manier het overwicht hebt op je gesprekspartner moet je dubbel oppassen met de manier waarop je antwoordt, want die manier zal bepalend zijn of en hoe in de toekomst vragen worden gesteld.

Beter een vraag te veel dan een te weinig. Zelfs als het antwoord voor zich schijnt te spreken. Het is vaak pas wanneer je begint te antwoorden, dat je er achter komt dat het niet zo evident als je zou denken. Als je die zogeheten evidentie moet gaan benoemen is het een ander paar mouwen en ontdek je dat er meer over te zeggen valt.

Ondertoon

Mensen stellen vragen vaak om nog andere redenen dan alleen maar iets bij te leren. Het kan zijn dat er ook een vraag achter schuilt, of bepaalde manieren van doen nog wel gepast en afdoende zijn. Het kan dus zijn dat de organisatie in zekere zin in vraag gesteld wordt. Ik kan me voorstellen dat dit enige kribbigheid kan veroorzaken bij de verantwoordelijken, die vaak onbewust defensief reageren en wellicht daarom een toon aanslaan die niet uitnodigt tot verdere communicatie.

Een goede raad dus, telkens als u in een positie verkeert waarin u om informatie gevraagd wordt, in het bijzonder met mensen met wie u in de toekomst nog zult samenwerken, probeer aardig te zijn en het antwoord te ontdoen van snibbige opmerkingen. Het zal de organisatie ten goede komen.