Anjer

De leider van de naties

1974 was het jaar van de Anjerrevolutie in Portugal, wat het einde van het voorlaatste autoritaire regime in West-Europa inhield.

Griekenland was het jaar daarvoor al democratisch geworden na de val van het kolonelsregime. Franco zou in 1975 sterven en de baan ruimen voor het democratiseringsproces.

Ik was achttien in 1974 en ik heb dit jaar elders al een scharniermoment in mijn bestaan genoemd. Voordien was alles somber in mijn leven en nadien kon het licht beginnen binnensijpelen. Ik zal over dat privé aspect op deze pagina niet verder over uitweiden.

Costa’s

Toen ik als kind met de familie op vakantie ging naar Spanje dan verbleven we daar in een dictatuur, met een eng ultra-rechts streng katholiek regime dat geen enkele intellectuele vrijheid toestond.

Wij jongeren van die tijd waren redelijk politiek bewust en beleefden de hoogtijdagen van de Portugese democratisering intens mee. Later zouden die landen waar dictaturen waren, zoals Griekenland en Spanje, opgenomen worden in de Europese Unie, en nu hebben ze zelfs de Euro, met alle moeilijkheden van dien, maar toch niemand die zou terugwillen naar de oude situatie.

Niemand zal betwisten dat deze landen er flink op vooruit zijn gegaan door voor democratie te kiezen. Het heeft  voor een grote economische, culturele en intellectuele bloei gezorgd en het leven van de inwoners diepgaand beïnvloed. Het is misschien goed om dat af en toe voor ogen te houden als er weer iemand begint te zeuren over de democratie en dat een intelligente dictatuur toch beter is.

Vrijheid

Er bestaat niet zoiets als een intelligente dictatuur.

 Het is een contradictio in terminis omdat de dictatuur de intelligentie noodzakelijkerwijze moet verstikken om te kunnen verder bestaan. Dat zul je altijd zien. Het gevolg is onder meer economische achteruitgang omdat alle creativiteit wordt gehinderd, en omdat deze regimes meestal ook corrupt zijn.

Al die dictaturen worden opgeruimd omdat ze nooit een economisch succesverhaal opleveren. Dat was ook het geval in de communistische dictaturen van Oost-Europa die twintig jaar later voor de bijl gingen.

Wat er meestal gebeurt, is dat de familie van de dictator de belangrijkste bedrijven in handen krijgt. Uiteindelijk wint de democratie, ondanks alle slordigheden en ergerlijke trekjes, het van de dictaturen gewoon op basis van een goede oude Darwiniaanse opstelling: survival of the fittest. De sterkste overleeft.

Het plaatje stelt Generaal Antonio de Spinola voor, die een rol speelde in de vreedzame overgang in Portugal.