Ga niet langs start

Robotstem

Machines nemen steeds vaker het woord.

Overal krijg je synthetische stemmen te horen; je belt aan een voordeur, neemt een lift, print een pagina, haalt geld af, rijdt met de auto, en daar beginnen allerlei stemmen te praten, van mensen die niet bestaan, maar die toch altijd de indruk wekken dat ze wel bestaan, gewoon omdat ze een menselijke stem lijken te hebben. Automatisch ga je daar een persoon bij invullen en je gaat je gedragen alsof daar echt een mens zat, tenzij je jezelf tot de orde roept.

GPS

Het meest frequent is het de satellietnavigatie die me vertelt wat ik moet doen.

Je kunt de stem zelfs kiezen en die krijgt ook een naam, zodat je weet wie spreekt. Daar waren we al aan gewend, en je zet het af of aan als je het zelf wilt. Tot daar aan toe, maar er zijn nu ook op de computerprogramma’s binnengeslopen, toepassingen die bijvoorbeeld de harde schijf op schadelijke software scannen, die ineens totaal onverwacht het woord nemen, en me op de hoogte stellen van de toestand van de harde schijf.

Ik schrik me telkens een hoedje. Of je betreedt een lift in een modern flatgebouw en je hoort een vrouw met een slaapkamerstem die je welkom heet en vertelt op welke etage we vertrekken, en naar welke etage we gaan. Of de printer die ons ineens vertelt dat het weer eens tijd wordt om de inktpatroon te verversen.

Telkens valt op dat we in een tijd leven waarin machines ons vertellen waar we zijn, waar we naar toegaan en wat we moeten doen.

Meester en knecht

We staan er wellicht onvoldoende bij stil, maar hier is toch iets vreemds aan de hand.

Machines zijn oorspronkelijk uitgevonden om de mens te helpen met lastige of repetitieve taken. Oorspronkelijk was het de mens die de machine bijbracht wat er te doen stond. Die verhouding lijkt nu omgekeerd, naarmate er steeds meer machines zijn die ons vertellen wat van ons verwacht wordt.

We houden ons meer en meer bezig met downloaden, updaten, back-up’en. Het zijn natuurlijk allemaal Engelse termen. Als blije eigenaar van een iPhone, een iPad, en verschillende iPods besteed ik een deel van mijn tijd aan het beheer van dit elektronisch park dat voortdurend erom vraagt bij de tijd te zijn. Zonder ophouden komen er nieuwe versies die je dan weer moet installeren, wat iedere keer toch weer tijd en concentratie vraagt.

Machtsverhouding

Je gaat je afvragen of de machines daar zijn om de mens te dienen, dan wel omgekeerd.

Neem nu de plaag van de telefoonsystemen die je automatisch sorteren als je wenst gebruik te maken van een of andere dienst, hetzij een ziekenhuis, een taxi of technische bijstand.

Je drukt op een toets en dan gaat daar iemand commentaar bij geven. Wenst u dit, druk een, wenst u dat, druk twee etc. Om hier voorbij te geraken bestaat er geen andere manier dan de machine te plezieren en de procedure te doorlopen.

Het is altijd weer lastig. Zeker als ze beginnen van: u kunt nu uw keuze bevestigen. Weet u het zeker druk 1, twijfelt u druk 2. In gevel van blijvende twijfel tussen 1 en 2, drukt u op drie, en dan zal iemand van de helpdesk vroeg of laat moeten beginnen zich moe maken.

Je kunt zeggen wat je wilt, de machine luistert niet. De communicatie verloopt maar in een richting.