Drukkerij

Clichéclown

Een cliché is een drukplaat, en vervolgens is het woord ook afdruk gaan betekenen.

Je zou het ook een mal kunnen noemen, of datgene wat uit de mal komt.  Het is een procedé dat het mogelijk maakt eenzelfde afbeelding eindeloos te vermenigvuldigen. Een cliché is dus een beeld dat  zich heeft voortgeplant door middel van massaproductie.

Een cliché vat alles samen, maar op een teleurstellende wijze, onder de vorm van de grootste gemene deler van wat we er gemiddeld over weten, of verwachten.  Wat ons tot de boude uitspraak verleidt: het cliché is de essentie van de clown.

Herkenbaarheid

Het cliché wordt door iedereen direct herkend.

Hoe meer de clown zijn best doet clown te zijn, hoe meer hij de essentie van het clown zijn benadert, hoe meer hij ook alle aantrekkelijke kenmerken verliest en zijn publiek teleurstelt. Door samen te vallen met het cliché gaat alle smaak eraf. Wat Chris de gedachte ontlokt dat de clown geen cliché kan of mag zijn.

In zijn opvatting is de clown niet de grootste gemene deler, maar het kleinste gemeen veelvoud van het clownschap. Er moet iets bij komen waardoor de Clown boven zichzelf kan uitstijgen, en bijgevolg het publiek ook de gelegenheid bieden boven zichzelf uit te stijgen. 

Een goede clown maakt zijn eigen hier en en nu, en weet de toeschouwers daarin mee te slepen. Hij wordt goed naarmate hij iets toevoegt aan wat wel hadden.

Extra

Elke artiest moet dat zelf invullen, en zal de act kruiden met elementen die buiten het cliché vallen. Dan pas wordt het interessant. Ik denk dat het alleen maar lukt als de artiest goed is in zijn vak.  Kleffe clowns zijn er genoeg. Juist de zieligheid is zo moeilijk te doseren. Een beetje meer en het is te veel zouden de Fransen zeggen. Un peu plus, c’est  trop. Die grens met je opzoeken.

Door te ontsnappen aan het cliché vertoont de clown de kwaliteit die we van het schouwspel verwachten. Geef ons niet het cliché maar iets nieuws. Hier woedt een beetje conflict tussen een tot serieproduct herleide circusfiguur en dat verlangen dat er  toch nog is om een echte clown te zien, die ons persoonlijk aanspreekt, en die een ontroerende show brengt.

Dat verlangen steekt de dichter, anders zou hij niet zo kritisch zijn. Chris citeert in zijn gedicht ook nog uit Bekentenissen van een Clown van Nobelprijswinnaar Heinrich Böll. In het licht van de naoorlogse periode was dit een moderne clown, tragisch teleurgesteld in zijn worsteling met de absurditeit van dagelijkse leven, in de verstikkende atmosfeer van die jaren.  Zoiets als: “Van achter het geschminkte masker brengt de clown in een niets en niemand ontziende oprechtheid de waarheid voor het voetlicht.”

Koelkast

Het was een somber boek dat bleef nazinderen, altijd een teken van kwaliteit. Wat me zo trof, toen ik het lang geleden las - Ik zal geen twintig geweest zijn – was het afschuwelijke feit dat het ik-personage cognac in de koelkast zette.

Whisky kon je in de koelkast zetten en met ijs drinken en je kunt er met een camion overheen rijden, maar cognac kon je toch niet in de koelkast zetten. Dat was mijn vaste overtuiging in die dagen. Vandaag wordt er bijna geen cognac meer gedronken, maar in de jaren zestig was het nog een populaire zij het dure drank waar iets van stand en klasse aan kleefde.