Clowns und kein ende

Cliché

Het is moeilijk over clowns te schrijven zonder in een cliché te vervallen.

We zijn er in de loop van de clownsthemaronde wel achter gekomen, hoe moeilijk het is nog iets toe te voegen aan wat er over clowns in de loop der tijden beweerd en geschreven is. De clown is een zeer populaire figuur, niet alleen in het circus, maar ook in het variété, de straat, de film, de schilderkunst.

Vaak zie je clowns afgebeeld op schilderijen voor caravanbewoners ergens tussen de weelderige zigeunerin met half ontblote borst en het wenende boefje.

Paradoxaal

Zo was Chris in een gedicht van mening dat de clown geen clown is als hij een cliché is. Of toch geen goede clown. Er ligt daar ergens een paradox in, die ik niet goed kan vatten. Ceci n’est pas une pipe, à la Magritte. Ik kom daar in de knoei met de betekenis, de betekenaar en het betekende.  In het Frans le signifiant et le signifié.

Deze begrippen waren niet van de lucht in zowat alles wat er in Frankrijk werd geschreven van zo gauw er een filosofische lucht aan zat gedurende de tweede helft van de twintigste eeuw. Dit binaire begrippenstelsel gaat terug op de Zwitserse grondlegger van de moderne taalkunde Ferdinand de Saussure (Genève, 26 november 1857 - Vufflens-le-Château, 22 februari 1913.)

Betekenaar

Om te weten of Chris gelijk heeft zouden we het niet alleen eens moeten worden over wat we bedoelen met een clown, maar ook met een cliché. De clown is geen clown als hij een cliché is. De stelling wordt er een paar keer in gehamerd in het gedicht. Je bent of een clown, of een cliché, maar je kunt niet beide zijn. Zodat we mogen zeggen:  “Deze clown is geen clown want hij is een cliché.”

Dit is natuurlijk wel een hoogstaande en veeleisende opvatting van het clownschap. De lat wordt van meet af aan hoog gelegd. Ik denk dat heel veel rode clowns eronder door zouden lopen. Is het voldoende zich als een clown te kleden om een clown te zijn?

Omgekeerd lopen er in het dagelijkse leven en in de politiek een aantal clowns rond, die niet als clown gekleed zijn, maar die verder toch als clown mogen gebrandmerkt worden. De kleren maken de man dus niet als het over clowns gaat.

Grafiek

Het woord cliché is volgens Wikipedia afkomstig van een grafisch procédé: ‘Van een tekening, schilderij of foto wordt een negatief gemaakt. Dit negatief wordt gelegd op een plaat zink of koper waarop een lichtgevoelige laag is aangebracht. Door het negatief te belichten verhardt de lichtgevoelige laag op die plaatsen waar het negatief transparant is; waar het negatief zwart is blijft de laag zacht.’ Op die manier kan de plaat of de rol inkt op papier overbrengen.

Genoeg stof om er morgen nog eens op terug te komen.