Sodom

En Gomorra

Op zoek naar afbeeldingen van Natalie Clifford Barney ben ik op een kostelijke anekdote gestoten, in verband met Marcel Proust.

‘Maneschijn,’ Rayon de Lune werd ze door haar vriendinnen genoemd, maar ze had ook de bijnaam ‘amazone” van een bewonderaar.

Car vous êtes l’Amazone,
et vous resterez Amazone
tant que cela ne vous ennuiera pas,
et peut-être même plus tard
dans mon cœur en cendres.

‘Want jij bent de amazone en je zult de amazone blijven, zolang het je niet gaat vervelen, en misschien zelfs later nog in mijn veraste hart,’ vrij vertaald naar Remy de Gourmont (1913.)

We hadden het gisteren al over deze schatrijke Amerikaanse erfgename die het zich kon permitteren in Parijs te gaan leven en openlijk voor haar geaardheid uit te komen.

Op de site van een Italiaans Marcel Proust genootschap vernemen we hoe die twee elkander ontmoet hebben. Het was Proust die het initiatief nam. Hij wenste de amazone te ontmoeten die al snel legendarisch was geworden door haar verhoudingen met Liane de Pougy en Renée Vivien, en door de passionele verering vanwege de dichter Remy de Gourmont.

In die tijd kon je niet rechtstreeks iemand aanspreken, maar je diende geïntroduceerd te worden.

Introductie

Natalie en Marcel hadden een vriend gemeenschappelijk, met name Paul Morand (foto), die beloofde een ontmoeting tot stand te brengen. Later zou deze zijn eigen bekendheid verwerven als Frans schrijver, dichter, diplomaat en lid van de Académie Française.

Tijdens het bal van de Kleine witte bedden (Petits Lits Blancs) van 1921, waar hij danste met Cécile Sorel, vond Paul Morand een moment om de amazone op de hoogte te brengen van de gedane belofte. Het kwam tot moeizame onderhandelingen, want Natalie ging slapen wanneer Marcel Proust opstond. Zoals de maan en de zon, was het onwaarschijnlijk dat deze twee hemellichamen elkaar van aangezicht tot aangezicht zouden bejegenen.

Daarom werd een compromis gevonden. Proust zal tegen middernacht het huis van Natalie in de rue Jacob N° 20 bezoeken. Natalie zit hem op te wachten en probeert niet in slaap te vallen, door wat te lezen, en ze let erop dat de temperatuur van de kamer voortdurend op 22°  blijft, zoals geëist door de bezoeker die stipt om twaalf uur arriveert.

Sodom en Gommorra staan tegenover elkaar en komen erachter dat ze elkaar niets te zeggen hebben. Proust speelt zijn nummer van mondaine dandy en dat blijft zo duren tot het ochtendgloren. Natalie luistert naar hem en oordeelt streng zonder hem te onderbreken.

Een halve eeuw later is de Amazone nog steeds verontwaardigd: “Een slapeloze nacht om me te laten vertellen dat mijn glimlach lijkt op die van madame Greffulhe.”

Ze zullen elkaar nooit meer ontmoeten en dat is jammer, want we zouden ons best iets kunnen voorstellen over de vruchten die een wisselwerking tussen deze twee uitzonderlijke mensen zou hebben te weeg gebracht. Beeld je in dat die met elkaar een correspondentie zouden onderhouden.

Bronnen

Een zestal brieven die nodig waren om de afspraak te middernacht te regelen zijn bewaard gebleven. Daarin hoopte Proust dat een dergelijke vriendschap ‘onontkoombaar’ was, en hij voorspelde “in de toekomst wanneer we elkaar beter zullen leren kennen hebben, zullen we in gezamenlijk overleg beslissen wie we onze verstandhouding waardig achten.”

Natalie had geen goed woord over voor het boek "Sodom e Gomorra" waarvan het tweede deel verschenen was. Het gedrag van de gomorreanen die er in beschreven werden, vond zij, als ervaringsdeskundige, ‘onwaarschijnlijk.’

De anekdote is weergegeven door  Jean Chalon in Portrait d'un séductrice (ed. Stock, 1976) Zie ook  Chère Natalie Barney ed. Flammarion, 1992. Ik heb het van de Italiaanse website http://www.marcelproust.it/gallery/barney_2.htm.