Laatste groet

Verbroken zorgrelatie

Zaterdag woonde ik de uitvaart bij van iemand die ik niet zal vernoemen.

Het moge volstaan te zeggen dat het om een vrouw gaat van boven de zeventig die de laatste drie jaar van haar leven in een zo goed als vegetatieve toestand heeft doorgebracht door toedoen van de ziekte van Alzheimer.

Haar echtgenoot en hun dochter hebben haar liefdevol thuis verzorgd tot de laatste snik. Of zo goed als want haar levenseinde is naderbij gebracht door het opdoen van een longontsteking waarvoor ze nog werd opgenomen in het ziekenhuis, waar ze na een paar dagen de laatste adem uitblies.

Kras

Haar man, die zich nog uit de slag trekt zo tegen zijn tachtigste, was nog lang niet klaar om de zorgstrijd te staken. Hij drukte zijn spijt uit dat ze door een tussenkomende infectieziekte werd weggenomen, en niet door toedoen van de onderliggende ziekte, haar dementie van het Alzheimer type, waaruit mag blijken hoezeer hij zich voor had genomen de weg tot op het laatst met haar te gaan.

Ze zijn vijf en zestig jaar gelukkig getrouwd geweest. Het is een onherstelbaar verlies. Wanneer je voor iemand hebt gezorgd, dat is heel eigenaardig, dan wordt de affectieve band nog veel sterker dan hij al was. De rouw is des te dieper en de pijn des te groter. Naast de relatie die er al bestond, in dit geval een echtelijke relatie, is er nu ook een zorgrelatie gekomen, die even goed pijnlijk verbroken is door toedoen van de dood.

Het hele leven van deze twee mensen, de echtgenoot en de dochter stond die drie jaar geheel in het teken van de zorg die de klok rond nodig was, aangezien hun eega en moeder totaal zorgafhankelijk was. De leegte die dan achterblijft als degene die deze zorgen nodig had, verdwijnt, is verschrikkelijk.

Wierook en tranen

De sobere rouwdienst vond plaats in het Frans in een landelijk kerkje in de omgeving van Brussel.

Het was een zeer mooie mis. “Zij is niet ver. Zij is in de kamer hiernaast,” zei de priester. Ik vond dit troostvolle woorden. Hoezeer ook onwaar, want zij is er niet meer en zij is zeker niet in de kamer hiernaast, aangezien er naast de vrijstaande kerk geen kamer is.

Hoe onwaar ook, toch is deze zinsnede betekenisvol, zinnig en troostend in de omgeving en in dat kader.

Besluit

Dit maar om terloops even aan te geven, dat er uitspraken zijn die niet stroken met de filosofie, noch met de wetenschap, maar die toch zinvol kunnen zijn en een boodschap overbrengen, die niet berust op de feitelijke informatie die wordt overgedragen, maar door het gevoel dat hier wordt gedeeld.