Verwoest

De toren van Babel

Er is veel inkt over gevloeid maar het fijne weten we er niet van.

De verwoesting van de bibliotheek van Alexandrië is zowat symbool geworden voor de barbaarsheid van mensen die bij een boek zweren.

Er is daar een schat van informatie verloren gaan. Dat was zeer waarschijnlijk geen toeval maar opzet. De bibliotheek was geen onschuldig slachtoffer van woelige tijden, maar werd doelgericht uit de weg geruimd, net omdat het de schatkamer van de wetenschap en de geleerdheid betrof.

Proces

We weten niet echt door wie, wanneer en hoe de verwoesting plaats heeft gevonden.

We hebben wellicht veeleer te maken met een proces van geleidelijke teloorgang, die in de hand werd gewerkt door de politiek van die dagen. De macht was in handen van de Christenen en die wilden af van het klassieke heidendom.

Er zijn wellicht een paar branden geweest., verwaarlozing, gebrekkig onderhoud, diefstal en vernielingen door opgezweepte volksmassa’s, die ook tot moord in staat waren zoals we in het geval van Hypatia hebben gezien.

In de praktijk is er niet een moment aan te duiden, en ook niet een bepaalde reden, waarom: de bibliotheek is verwoest.

Hogerhand

Op het einde van de vierde eeuw na Christus werden op last van de Christelijke keizers in Byzantium, vanaf Theodosius, Romeinse tempels gesloten of verwoest.

We mogen veronderstellen dat de bibliotheek van Alexandrië niet een overzichtelijke instelling was maar dat er meerdere collecties van boeken, geschriften en instrumenten bestond. De oudste daarvan was het Museion, het paleis van de muzen, maar in de latere jaren was het Serapeion deze eerbiedwaardige oude instelling voorbij gestoken in glans van kennis en wetenschap, wat zich naar alle waarschijnlijkheid in weerspiegelde in de collecties.

In het Latijn werd dat het Museum en het Serapeum. Het woord museum leeft tot vandaag in onze taal verder, maar is op deze tempelcomplexen terug te voeren.

Islam

Tweehonderd jaar later, in 642 na Christus viel Egypte in handen van de Arabische veroveraar Amr ibn al-As. Volgens de legende zou hij opdracht gegeven wat nog restte van de bibliotheek te verwoesten, of wat er nog van over was, met de woorden : "Ofwel zijn de boeken in strijd met de Koran en in dat geval is het ketterij, en anders zijn ze in overeenstemming met de Koran en dus overbodig."

De boekrollen zouden toen het slachtoffer worden van een boekverbranding en als brandstof voor de badhuizen gebruikt zijn. De gehele inhoud, behalve de werken van Aristoteles, zou zijn vernietigd.

Deze legende is echter pas in de dertiende eeuw terug te vinden, vele eeuwen na de feiten en berust wellicht op een literaire voorstelling van de feiten door auteurs die voor een Arabisch publiek schreven.

Afbeelding: boekverbranding door de nazi's