Lettervreter

Dankzij het alfabet

Hoe meer ik er over na denk, hoe meer ik ervan overtuigd geraak, dat het fundamentele probleem van de menselijke kennis ligt in de omgang met geschreven informatie.

Tot voor kort hadden we het voornamelijk over gedrukte teksten, maar nu is daar ook het internet bij gekomen, die de toegang tot geschreven informatie sterk verbeterd heeft, maar dat ook eigen problemen schept in verband met de betrouwbaarheid  van wat je vindt.

Niet alleen de waarheid, ook de leugen is er met snelle sprongen op vooruitgegaan.

Natuurlijk is het wel zo dat ook in het verleden allerlei manipulatie mogelijk was, maar toch, een boek stond daar en bleef daar staan, en wat er vandaag in staat, stond er al net hetzelfde in toen je het aanschafte. Wat op het net staat is zo gewist of aangepast.

Vluchtigheid

De informatie op het internet is vluchtig en niet altijd goed traceerbaar, waar het vandaan komt en waar het op berust.

Juist die achterhaalbaarheid van de informatie maakt het grote verschil, of je in staat bent het aanbod kritisch te lezen, en tegen het licht van het bekende te houden. Elke tekst bevat een kluwen van verwijzingen naar andere teksten, zij impliciet of expliciet. De tekst is een knooppunt in een intertekstueel netwerk dat zich steeds verder vertakt.

Kritisch lezen veronderstelt dat je kunt nagaan hoe die verhouding is, in welke mate de tekst zijn mosterd haalt uit vooraf bestaande teksten, en hoe de tekst na publicatie is onthaald. Het antwoord op die vragen zal in hoge mate bepalen hoe waardevol we een bepaalde tekst vinden.

Grondslag van de kennis

Voor iemand met een wetenschappelijke ingesteldheid staat het buiten kijf, dat een tekst waardevoller is naarmate hij expliciet kan aangeven uit welke bronnen de informatie is geput. Elke bewering zal ofwel een grondslag hebben in de bestaande literatuur of berusten op eigen ervaring, Goddelijke ingeving even buiten beschouwing gelaten.

In onze hedendaagse kennismaatschappij kunnen we het ons immers niet meer op Goddelijke ingeving verlaten bij het nemen van beslissingen. We kunnen ook niet zomaar het gezag aanvaarden van lieden die menen te weten wat God allemaal bedoelt.

Besluit

In onze samenleving is kennis vrij toegankelijk voor wie een paar grondvaardigheden bezit, met name kennis van het alfabet. Er is zoveel informatie te vinden en die is vaak zo tegenstrijdig dat we uitkijken naar bronnen van zekerheid en strategieën om het kaf van het koren te scheiden.

Uiteindelijk zal ieder van ons een kritische zin moeten ontwikkelen om daar wijs uit te worden. Dat vind ik nu dus het fundamentele probleem van de menselijke kennis, hoe dat gebeurt, meestal met vallen en opstaan.