Openbaring

Er moet iets liggen tussen het absolutisme en het relativisme.

Eerst had je het absolutisme van de kerk, die alles meende te weten en zich als de bron van alle waarheid en het richtsnoer naar het eeuwig leven zag. Door de stugge houding van de curieprelaten is de boot naar de moderne tijd gemist. Hoe meer de literatuur en de wetenschap kwamen aanzetten met grensverleggende kennis, hoe meer de kerk zich opsloot in haar eigen grote en achterhaalde gelijk.

Je kunt niet blijven beweren dat je alle waarheid in pacht hebt, als je systematische elke andere waarheid blijft ontkennen. Op een gegeven ogenblik gaat het opvallen dat de wetenschap geen ongelijk kan hebben als ze er zo op vooruit gaat.

Alles relatief

Zo kwam het relativisme.

Als er geen vaste bron van waarheid meer is, dan mag iedereen alles beweren wat hij of zij maar kan bedenken, en dat tot de waarheid uitroepen. Als er geen maatstaf is dan komt het tot een mateloze groei van allerlei bewegingen en initiatieven, waar goed en slecht tussen zit.

Dat is heel mooi en het mag, maar het wordt na een tijd bijzonder moeilijk kwaad van goed te onderscheiden. Voor een echte relativist is dat trouwens een overbodige oefening al dat onderscheiden. Er is geen kwaad of goed meer nodig.

Het is maar een gevoel, en ik weet niet waarom, maar ik denk dat het relativisme geen oplossing biedt voor het probleem waar het om gaat. Je kunt natuurlijk proberen op je eigen innerlijk kompas te varen, en iedereen doet maar wat, maar ik denk dat velen een oprechte behoefte ervaren aan een houvast, een referentiepunt. In een wereld waarin de godsdiensten falen, is dat niet langer vanzelfsprekend.

Literatuur

Op de keper beschouwd ben ik ervan overtuigd dat alle problemen ter wereld op te lossen zijn met behulp van bestaande literatuur, aangevuld door wetenschappelijk onderzoek voor die  vragen waar de literatuur geen antwoord op biedt. Zo goed als elke discussie kun je gemakkelijk beslechten, als je een aantal minimumregels afspreekt. Basisregel is dat niemand een ander de wet moet opleggen in de discussie. De bronnen dienen open toegankelijk te zijn voor elke deelnemer.

Je kunt praten als iedereen zijn bronnen citeert, of tenminste kent.

Slot

De literatuur mag de bron van alle waarheid zijn, maar daar kom je alleen maar achter door te lezen. Dat lezen is geen neutrale activiteit, maar een actief proces waarbij je persoonlijkheid betrokken is, met je bagage, met je voor- en afkeuren.

Dat lezen moet ook kritisch gebeuren, wat betekent dat je mag kijken naar waar die tekst vandaan komt, hoe hij tot stand is gekomen en hoe hij zich verhoudt tot andere bronnen.