Fabelachtig

Van horen zeggen

De mystiek is een fabel als we Michel de Certeau mogen geloven.

Het gaat over een verhaal, en als we het over de Christelijke mystiek hebben, dan past dat verhaal in een traditie die twintig eeuwen overspant. Het gaat om mensen die beweren dichtbij God te zijn gekomen, of door hem te zijn aangeraakt. Dat is heel interessant en het levert puike literatuur op, die ik graag mag lezen.

Letteren

Maar het is wel literatuur, iets wat ooit neergeschreven is en wat we nog altijd kunnen lezen, waardoor we  rechtstreeks contact krijgen met iemand uit het verleden en kunnen vernemen wat die beweert.

De mystieke ervaring is anderzijds dan ook weer geen Godsbewijs. Het is voor iemand die geschoold is in de exacte wetenschap moeilijk te aanvaarden dat er een persoonlijke God zou bestaan die zich met onze zaken zou bemoeien, en die de tijd zou nemen sommige schepselen in hoogsteigen persoon te benaderen. Stel dat God bestaat dan denk ik niet dat hij of zij tussenkomt in het menselijk bestaan. Beter niet trouwens.

De wereldgeschiedenis, op planetaire schaal bekeken, geeft toch al niet de indruk dat daar een redelijk denkend wezen achter zit. Het lijkt er niet op dat de Heilige Geest met name de Katholieke Kerk heeft verhinderd dwaalwegen in, en de bal mis te slaan. Maar terzelfder tijd vind ik het best wel opwindend wat een heilige Teresa van Avila, of dichter bij ons een Jan Ruusbroec ons te vertellen heeft.

Psychiatrie

Er zijn mensen geweest die met hun begrippenkader en in de taal van hun tijd ons iets meedelen over de menselijke ervaring, ten opzichte van een bovennatuurlijke aanwezigheid, en die daar een literatuur over hebben nagelaten, die we de mystieke literatuur noemen, en die me in hoge mate boeit. Dat zal blijken voor degenen die de moed hebben ‘De laatste ketter’ te doorworstelen of naar het hoorspel omtrent Molinos te luisteren.

Of neem nu pater Surin, de figuur uit de zeventiende eeuw, die door Michel de Certeau van onder het stof werd gehaald. Het is een raadselachtig en controversieel personage die gedurende zeventien jaar een psychiatrische aandoening vertoonde die het hem belette in het openbaar te verschijnen of deel te nemen aan het sociale leven.

De psychiatrie heeft zich altijd voor de mystiek geïnteresseerd en biedt een andere bril om naar het verschijnsel te kijken. Daarmee wil ik de mystieke ervaring niet reduceren tot een gestoord waarnemingsvermogen of een hysterische uitbarsting. Het is alleen zo dat de moderne wetenschap ons kan helpen om beter te begrijpen wat daar gebeurd is en wat daar verteld wordt.

Besluit

Het is mogelijk de mystieke literatuur te lezen zonder vooroordelen, en er door geraakt te worden, ondanks de wetenschappelijke bagage waar we thans over beschikken.

Beeld: Sint-Jeroen van Leonardo da Vinci.