Loutering

Van Aristoteles tot Freud

Behalve de medische betekenis waarover we het gisteren hadden, kan het woord Catharsis nog verschillende ladingen dekken.

In de Christelijke traditie staat Catharsis voor een programma van zuivering door berouw, boete, versterving en gebed. Alles zit in dat woord versterving: de verlangens en begeerten moeten dood. Dit is helemaal geen opwekkende boodschap, en een onderneming waar ik het nut niet van inzie. Al vind ik wel dat we de baas moeten worden over onze eigen begeerten, maar niet op die manier. Vrolijk word je er niet van.

Theater

In het theater, en dat gaat helemaal terug op niemand minder dan Aristoteles, is Catharsis een zuivering van de ziel door toedoen van de emoties die de theatervoorstelling in het beste geval bij de toeschouwer oproept. De ziel en ook het lichaam, want in die tijden was dat nog niet zo gescheiden als nu reinigen zich in een bad van fysieke, emotionele, religieuze en geestelijke gevoelens. Door op te gaan in het verhaal en de angst en deernis mee te maken ervaren wij als toeschouwer een loutering van de ziel.

Voor mij is dat met name bij uitstek het geval in de opera. Na een geslaagde voorstelling voelt de ziel als nieuw aan, uitgeput maar tevreden van zoveel emotionele en esthetische uitdagingen, van die intensiteit en op die korte tijd.

Divan

Het begrip is tenslotte ook overgegaan naar de psychologie. De grondlegger van de psychoanalyse, Sigmund Freud probeerde bij het begin van de voorbije eeuw al hysterie te behandelen door het bespreekbaar maken van trauma’s uit de jeugd. Daar hebben we al het idee van een onverwerkt verdriet of een onuitgesproken woede uit het verleden dat nooit bevredigend verwerkt is geweest. Daardoor blijft het doorwerken, zozeer dat je er ziek van wordt.

Door dat trauma alsnog te verwerken, kan daar iets aan gedaan worden, en dat gebeurt in de hedendaagse psychotherapie nog steeds. De Catharsis is dan een teken van succes van de therapie, en een mijlpaal in de behandeling. Dit kan met sterke emoties gepaard gaan, en het werkt bevrijdend.

Besluit

Gisteren kwam ik via het onderwerp meditatie bij het begrijp Catharsis terecht. Je kunt die toestand van zielsloutering ook bereiken in het comfort van uw eigen omgeving, door te mediteren, maar je moet niet proberen het in die richting te gaan sturen, want dat lukt niet.