Onverschrokken

Geleerden

Van de jezuïeten hebben we gisteren een redelijk positief beeld geschetst aan de hand van de verdiensten van pater Ferdinand Verbiest die in de zeventiende eeuw een staatsbegrafenis kreeg in het keizerlijke China van die dagen.

Dat is het stimulerende aspect: het model van de Jezuïet als onverschrokken geleerde die de wapenen van de kennis en de rede strijdt voor Meerdere Eer en Glorie voor God: AMDG of ad majorem Dei gloriam. Die geest hebben ze onder veel meer in mijn ziel willen blazen zes jaar lang. Dat is ook goed, dat ijverige en dat geloof in de eigen mogelijkheden om met de hulp van Gods Genade de schepping verder in goede zin te laten ontplooien.

Agitatie en propaganda

Je kunt natuurlijk allerlei bezwaren hebben tegen de verschillende soorten van indoctrinatie die er werden toegepast. Ignatius heeft zijn orde quasi militaire instructies nagelaten en een methode opgesteld om mensen letterlijk te indoctrineren, aan de hand van de Geestelijke Oefeningen. Dat is op de eerste plaats een lesboek dat niet bedoeld is om gelezen te worden maar als handboek tijdens de training van nieuwe recruten.

Van Ignatius is bekend dat hij brieven schreef naar jezuïeten oversten over de hele wereld en daarbij enige manipulatie niet schuwde, om met name tussen te komen in de opleiding van de jongere krachten. Het is altijd een beetje dubbel: aan de ene kant intriges, maar aan de andere kant toch altijd de kennis vergroten en de intellectuele nieuwsgierigheid stimuleren.

Dat is exact wat de paters deden in het college waar ik de humaniora doorliep. Dat is in Nederland geloof ik wat ze het gymnasium noemen. Die termen lopen door elkaar. In de praktijk was dat van de leeftijd van twaalf tot de leeftijd van achttien jaar.

Verantwoordelijkheid

Reken maar dat die opvoeding sporen nalaat die een heel leven lang blijven doorwerken. Ik denk dat het eindresultaat niet zo slecht is. Ondanks alle twijfels en alle opstandigheid moet ik bijna veertig jaar later vaststellen dat ze me toch goed uitgerust hebben met voldoende intellectuele bagage om mijn weg te kunnen vinden, vooreerst naar de universiteit, wat ook niet onbelangrijk is, maar vervolgens ook naar een eigen zelfstandig intellectueel leven.