Bezorgde vader

Over het dilemma van het paternalisme.

Nu ik gisteren over de therapeutische relatie ben begonnen, moet me nog iets van het hart, omdat het een vraag is waar ik mee worstel en dat sinds vele jaren. Ik vind daar geen eenvoudig antwoord op. Het gaat om de machtsverhouding tussen arts en patiënt, maar het zal evenzeer in andere hulpverleningssituaties gelden, en hoe je van die macht moet of mag gebruik maken.

We hebben gezien dat het hou dan ook een scheve verhouding is tussen de hulpverlener die over deskundigheid en middelen beschikt, en de hulpvrager die in nood verkeert of een behoefte vertoont. Dit schept een situatie van afhankelijkheid en kwetsbaarheid aan de ene kant tegenover onafhankelijkheid en onkwetsbaarheid aan de andere.

In elke macht zit een mogelijk geweld verscholen.

Macht

Ik geloof nu vast dat de hulpvrager recht heeft op deskundige hulp zonder dat daar iets anders bij zit, onder de vorm van ideologie, of godsdienstovertuiging. We mogen geen ‘geweld’ aandoen en onder allerlei voorwendselen onze mening opdringen.

Als hupverlener mag ik er natuurlijk elke opinie op nahouden, want het is een vrij land, maar het is niet zo dat we onze machtspositie in enigerlei wijze mogen gebruiken, al was het maar om standpunten uit te drukken of een welbepaalde mening voor te staan. Als hulpverlener dienen we neutraal te zijn en als het ware de meningen en de overtuigingen van de hulpvrager over te nemen, zolang het consult duurt.

Ik ben moslim met de moslims en ik ben christen met de christenen, en goddeloos met de goddelozen. Als er een gemeenschappelijke grond kan gevonden worden door iets te weten over de geloofsovertuigingen van de ander, kan dat helpen om elkaar beter te verstaan, en dat is het enige waar het om gaat. Dan kun je opschieten met datgene wat je onderneemt namelijk hulp of zorg bieden aan iemand die er om vraagt. Zonder verborgen gebreken.

Visie

Dat is een onderdeel van een tamelijk grootse visie op de zorgrelatie. Aan de hulpvrager kun je geen eisen stellen. Die is wie hij is en we moeten hem of haar nemen zoals hij of zij is, zonder een oordeel te vellen, om alleen onze deskundigheid ter beschikking te stellen. Daar ligt een valstrik, omdat velen van ons maar al te graag geneigd zijn oordelen te vellen over de medemens. Dat is er al over. Het respect voor de persoon en de meningen van de hulpvrager moet totaal zijn.

Aan de hulpverlener, in mijn geval de arts, mag je wel eisen stellen. Je mag veronderstellen dat hij degelijk opgeleid, gediplomeerd en gecertificeerd is. In onze maatschappij is dat gebruikelijk en ik denk dat dit terecht is. Daarom is het ook goed dat de titel van psychotherapeut sinds enige tijd wettelijk gereserveerd is. Er moet een kwaliteitscontrole zijn, en die heeft nu eenmaal altijd met opleiding en scholing te maken.

Titels

Er zullen altijd mensen rondlopen die denken iets te kunnen waar ze niet de vereiste kwalificaties voor bezitten. Die mogen doen wat ze willen maar niet een titel gebruiken die hen niet toebehoort, maar dit geheel terzijde. Ik was namelijk begonnen over de therapeutische relatie en wilde bij paternalisme uitkomen, maar dat zal voor morgen zijn zeker.

Afbeelding: God ziet Mij. Hier vloekt men niet.