De therapeutische relatie

Uit je ogen kijken is de boodschap.

Er bestaat geen gemakkelijk antwoord op de vraag of en op wie je een beroep moet doen om relaxatie en/of meditatie te leren. Het gaat om een proces dat een tijd kan duren, en dat soms emotioneel verloopt. Of dat allemaal lukt zal onder meer afhangen van de therapeutische relatie. Dit ontstaat hoe dan ook vanzelf. Ook als het geen therapie mag heten.

Verbinding

Er ontstaat een band tussen cliënt en therapeut die van bijzonder belang is om het therapeutisch proces te laten slagen.

Dat is ook buiten de context van zorg en hulpverlening het geval. Ik heb zitten lezen over het soefisme dit weekend, (in ‘Mystische Dimensionen des Islam’ van Annemarie Schimmel, in het Duits.) Dan zie je dat in al die landen en gedurende al die eeuwen hier en daar personen opstaan, die de meditatie en/of het gebed beheersen, en die dat anderen aanleren. Omtrent zo een figuur ontstaat dan een gemeenschap, of broederschap.

Soms neemt dat sekteachtige proporties aan, en het is verdorie goed uitkijken, ook vandaag de dag nog, want er zijn kapers op de kust. Er zijn ook allerlei lieden die beweren dat ze wat kunnen, maar die je alleen maar misleiden en uitbuiten.

Van alle tijden

Dat mensen op zoek gaan naar geestelijke verlichting of vervolmaking is iets van alle tijden.

Dat er lieden zijn die daar misbruik van maken, is eveneens van alle tijden.

Het kiezen van een therapeut of leermeester is dus niet iets wat lichtvaardig moet gebeuren. Omgekeerd moet de therapeut, en dat ik ook zo in mijn geval als arts, zich ervan bewust zijn een zeer grote verantwoordelijkheid te dragen. De therapeutische relatie berust op een ongelijkheid. De hulpverlener heeft per definitie meer kennis en macht dan de hulpvrager, en moet voldoende opgeleid zijn om daar geen misbruik van te maken op een of andere manier. Ook buiten de wereld van de zorg zijn allerlei lieden actief die meditatie onder een of andere vorm aanprijzen. Het is zeer de vraag of die er allemaal even verantwoordelijk mee omspringen. Ik zou daar zeer voorzichtig in zijn.

Opgelet

Ik denk dat de kwaliteit in de zorg toch beter is dan erbuiten, al kan het altijd nog gebeuren dat er iets scheefgroeit in de therapeutische relatie, zoals vorig jaar nog toen een Leuvense psychiater in opspraak kwam, omdat hij verhoudingen had met zijn patiënten. Dat is een voorbeeld van grensoverschrijdend gedrag die van seksuele aard is, maar er zijn allerlei andere manieren, los van de seksualiteit, waarop de therapeutische relatie kan ontaarden.

Zo kan het tot situaties van afhankelijkheid komen, of machtsuitoefening, of uitbuiting.

Soms is dat zeer subtiel, en het is een valstrik waar je voortdurend moet voor op letten.

Het is geen reden om niet op zoek te gaan naar vergeestelijking, maar wel om goed uit je doppen te kijken.

Afbeelding: Fra Angelico