Angstinductie

Zijn er ook nadelen verbonden aan progresieve relaxatie?

Jacobson zelf stelt dat er geen contra-indicaties voor rust zijn, en dus ook niet voor ontspanning en bijgevolg evenmin voor progressieve relaxatie. Van andere methoden wordt wel eens beweerd dat ze ‘relaxation induced anxiety’ zouden kunnen veroorzaken bij personen die daar kwetsbaar voor zijn. Het ontspannen, of alleen al het idee dat te zullen doen kan bij deze mensen tot sterke angstgevoelens leiden.

Wanneer ontspanning leidt tot angst, is er vaak meer aan de hand. De vraag is of je daar dan de vinger moet op leggen.

Oerangst

Je zult dikwijls zien dat de angstgevoelens een indicatie vormen, dat deze mensen iets meedragen dat ze liever uit de weg gaan en dan is therapie doorgaans nuttig en noodzakelijk. Maar je zult zien dat net deze mensen ook angst hebben voor therapie, en allerlei andere vormen van sleutelen aan zichzelf. Je kunt er donder op zeggen dat ze dan op een of andere manier een labiel evenwicht hebben bewerkstelligd, waarvan ze vrezen dat het instort als er nog maar naar gekeken wordt.

Het zijn dus mensen die met een geheim rondlopen, die dit tegenkomen. Alles wat in de buurt van dat pijnlijke geheim komt wordt als vijandig of onaangenaam ervaren. De therapeut moet daar niet te snel op af willen gaan, want dat zal een geërgerde reactie uitlokken.

Zweverig

Deze angstverschijnselen zouden wel meer voorkomen bij verkorte methoden die nogal ingrijpend te werk gaan en daarbij gebruikmaken van suggestie. Wat soms wel voor kan komen zijn sensaties als ‘mijn lichaam lijkt te drijven’. Het gevoel helemaal ontspannen te zijn, is iets wat velen nooit ervaren hebben en de woorden schieten dan te kort om zo een eerste ervaring te beschrijven.

Je lijkt wel te zweven en het is alsof de geest los is gekomen van het lichaam. Het geeft een gevoel van bevrijding. Voor sommigen en zeker dan voor gespannen of gekwetste mensen is dat een vreemd gevoel, juist omdat het nieuw is.

Die snellere methoden kunnen hun nut hebben als er een therapeutisch netwerk is, maar ik zou daar toch niet te veel mee werken. Het is beter de cliënt zijn eigen ritme te laten volgen. Als er al angst optreedt, dan zal die meestal verdwijnen naarmate de ervaring met de techniek toeneemt.

Spierschok

Spoedig zal blijken dat er absoluut geen gevaar is voor controleverlies.

Dat geldt ook voor de spierschok die bij een klein aantal mensen voorkomt, op het ogenblik dat de ontspanning een bepaald niveau heeft bereikt. Een aantal spiergroepen beslist dan in een keer tot contractie over te gaan, hetgeen zich uit als een plotse maar zeer kort durende spiersamentrekking over het hele lichaam, die zo sterk kan zijn dat je als het ware door elkaar wordt geschud.

Hetzelfde fenomeen kan zich voordoen bij het inslapen. Sommigen vinden dit zo vervelend dat de angst ervoor hen belet in te slapen. Het wordt wellicht ook als een vorm van controleverlies ervaren dat het lichaam daar iets doet waar je niet om gevraagd hebt. Al die angst gaat over controleverlies op de keper beschouwd.

Fysiologisch is daar allemaal een verklaring voor te vinden en er niets verontrustend aan. Als de persoon leert zich overdag te ontspannen, dan zal de opgebouwde spierspanning ’s avonds minder zijn en de schok minder uitgesproken.