Bewegingloos

Ontspanning wordt uitgelokt door spanning.

We zagen gisteren dat het spierstelsel en de geest nauw met elkaar verbonden zijn.

Hoe dan ook vormen lichaam en geest een geheel. We zijn allemaal bekend met verschijnselen zoals hartkloppingen, maagzuur of kippenvel. Het zijn voorbeelden van lichamelijke reacties op voorvallen die de geest betreffen, maar dat het spierstelsel zo een grote rol speel, dat weten we dankzij het werk van Edmund Jacobson.

Verhoogde spierspanning, en toegenomen werking van een aantal organen zoals het hart, samen het verhoogde bloeddruk en een gestegen bloedsuikerwaarde maken deel van de stressreactie. Die wordt getriggerd door stressfactoren, of stressoren. Ook dat zagen we gisteren.

Onderdrukt

Alleen doen we daar niets mee in het lichamelijke vlak.

We lopen rond met die stress en die opgekropte spanning, maar we gaan niet lopen of vechten. Erger nog we zitten ons voortdurend in te perken en af te remmen, en we proberen onze opwinding op allerlei manieren in toom te houden. Op de lange duur is dat zeer vermoeiend, en niet alleen nadelig voor de lichamelijke gezondheid, maar ook voor de zielenrust.

De stressreactie is trouwens ontworpen voor een korte fysieke inspanning, niet om voortdurend aan te staan. Je zult merken dat het soms moeilijk is te ontspannen als je opgefokt van de stress rondloopt. Op een bepaald ogenblik kun je ook niet meer ontspannen om te slapen, en dan zit je spoedig in een vicieuze cirkel van opwinding en moeheid tegelijkertijd waar niet meer uitkomt.

Relaxatietechniek

Wel dan biedt de relaxatietechniek van Jacobson een uitweg, zonder enige magie of mystiek, gewoon door ons op ons eigen lichaam te concentreren, en meer bepaald op zekere onderdelen van het lichaam, en die voornamelijk het spierstelsel betreffen.

Door in een bepaalde volgorde welbepaalde spiergroepen te spannen en vervolgens te laten ontspannen, wordt je je bewust van die spanningen die daar leven. Je leert dan vanzelf dat je die spanningen ook kunt loslaten. Daar ben je enige tijd mee bezig en zo lang je bewegingloos blijft liggen gaat de ontspanning door en gaat steeds dieper.

Dat is ook het moment dat de meditatie het best tot zijn recht komt, al moet ik er wel bij zeggen dat relaxatie en meditatie twee verschillende dingen zijn, zij het misschien twee kanten van dezelfde medaille. Dat heb ik al betoogd in deze pagina’s. Als je relaxeert en je komt los van de tientallen dingen die je elke dag aanjagen, kun je moeilijk anders dan je geest de vrije loop laten, zonder enige input van buitenaf.

In wezen is dat al een meditatie, als mag dat niet altijd zo heten. Je kunt daar vervolgens nog veel dingen mee doen, hetzij als doel, hetzij als middel. Dat staat iedereen vrij. Het kan bijvoorbeeld ook passen in een psychotherapeutisch kader.

Willekeurig

Het skeletspierstelsel is het enige systeem is waar onze wil een rechtstreekse controle over heeft. Voeg hier nog ademhalingsoefeningen bij, aangezien die ook aangedreven wordt door skeletspieren en je hebt voldoende hefbomen in handen om wanneer je wil, en waar je wil je leren te ontspannen.

Met enige oefening lukt dat na een tijd vanzelf, als je daar maar bewust voor kiest. Het zal je in staat stellen meer controle over je eigen lichaam en je eigen leven te krijgen

Afbeelding: De bekoring van Sint-Antonius van Jeroen Bosch