Ontspanning en relaxatie

Er spelen alerlei feedbackmechanismen mee.

Jacobson onderzocht allerlei elementaire menselijke gedragingen en reacties, en probeerde te meten wat er in het lichaam gebeurde. Zo begon hij met het bestuderen van de schrikreactie die mensen krijgen als ze onverwachts een harde klap horen. Sommigen reageren daar heel sterk op, terwijl er anderen er tamelijk rustig bij blijven. Hij ontdekte dat de reactie minder uitgesproken is bij personen die in een ontspannen toestand verkeren.

Hij ging op zoek naar manieren om de graad van ontspanning van de menselijke persoon in vivo te meten en vertrok van de kniepeesreflex. Hierbij klopt de onderzoeker met een hamertje net onder de knieschijf bij de patiënt met gebogen knie. Door een spierreflex gaat het onderbeen met een zwaai naar voren.  

Meting

Je kunt de sterkte van de reactie grofweg meten, door de hoek te registreren die het onderbeen op het toppunt van de uitslag met het bovenbeen gaat maken, maar Jacobson was hiermee niet tevreden en ging op zoek naar fijnere en betere methoden om de graad van spanning en ontspanning in het spierweefsel te meten.

Met behulp van ingenieurs van de telefoonmaatschappij Bell Telephone Laboratories kwam het tot een apparaat dat de minieme stroompjes kon meten bij spieractie: het EMG was geboren, voor elektromyografie.

Jacobson kwam op basis van zijn onderzoek al snel tot de bevinding dat alle gedachten vergezeld gaan met activiteit in de skeletspieren. Dat gebeurt voor het grootste deel onbewust. Als mensen aan eten denken gaan hun kauwspieren ongemerkt actief worden alsof ze zich wilden opwarmen, en als je aan lopen denkt, beginnen de spieren in de benen zich samen te spannen. Dat kun je gaan voelen als ‘jeukende’ benen, maar meestal let je daar niet zo op.

Verband

Er bestaat dus een rechtstreeks verband tussen de gedachteninhoud en de spieractiviteit van welbepaalde spiergroepen in welbepaalde omstandigheden. Zo krijg je bij visuele verbeelding ook activiteit in de spiertjes van de oogkas, als je je inbeeldt dat je moet gaan spreken krijg je die spiergroepen weer die daar mee bezig zijn. Maar het interessante is nu dat het ook omgekeerd geldt. Als spieren maximaal ontspannen, gaat ook de geestelijke activiteit in de ruststand.

Jacobson stelt, enigszins voorzichtig: "het mag naïef zijn te stellen dat we met onze spieren denken, maar het zou inaccuraat zijn te stellen dat we zonder ze denken".

Het maakt allemaal deel uit van de bedrading van ons organisme, dat een zoogdiermechanisme is, met alle voor- en nadelen van dien.

Stressreactie

Zo beschikken we in ons lichaam als het ware over een voorgeprogrammeerd circuit, dat binnen een seconde, als antwoord op een verhoging van het adrenalinegehalte in het bloed terzelfdertijd verhoogde spierspanning, versnelde hartslag, een bloeddrukstijging, toename van het ademhalingsritme en meer bloedsuiker kan oproepen.

Dat zijn allemaal dingen die ons voorbereiden op een plotseling fysieke inspanning zoals een vlucht- of vechtreactie. Het probleem is nu dat velen in onze samenleving de hele tijd in zo een toestand rondlopen van maximale belasting van het organisme in afwachting van een vlucht- of vechtreactie die nooit komt.   Daar worden heel veel kalmeermiddelen voor geslikt.

Als er nu eens een manier bestond, om met natuurlijke middelen, ontspanning op te roepen?

Afbeelding: spierstelsel naar Vesalius