Overweging

In het Christendom wordt met meditatie vaak contemplatie bedoeld.

Contemplatie is de beschouwing van een tekst uit de Bijbel, doorgaans hetzij een uitspraak, hetzij een gebeurtenis uit het leven van Jezus. De bedoeling is deze tekst of gebeurtenis tot zich door te laten dringen, of zelf met hart en ziel in de tekst door te dringen. Neem nu bijvoorbeeld de verzoekingen van Jezus in de woestijn, of een etappe in de lijdensweg van Christus.

Dat is onder meer de benadering die we vinden in de Geestelijke Oefeningen van Sint Ignatius van Loyola, de stichter van  de jezuïeten. Meditatietechnieken worden hier ingezet om Jezus Christus in al zijn facetten niet alleen intellectueel maar ook emotioneel te doorgronden, al zullen we  met onze menselijke beperkingen daar nooit helemaal in slagen.

Het is een voorbeeld van het inzetten van meditatietechnieken als middel om een ander doel te bereiken, in dit geval de verdieping van het geloof.

Molinos

In onze roman over Molinos ‑ in zijn geheel weergegeven op deze site ‑ zien we hoe de Jezuïeten van de zeventiende eeuw proberen de meditatiepraktijken te verdedigen tegen degenen die er veel kritiek op hadden en de uitwassen hekelden.

De bezorgdheid was dat de gelovigen zouden overgaan op deze technieken en daarbij ertoe verleid worden de gebruikelijke vormen van devotie te verwaarlozen, aangezien de verinnerlijking ertoe leidden dat uiterlijke vormen van verering hun nut verloren.

De jezuïeten erkenden het beschouwingsgebed als gunstig en lovenswaardig. Daarnaast konden ze nog een andere vorm van Godsontmoeting aanvaarden, met name de onwillekeurige instorting, die zich los van enige inspanning van de betrokkene van hem  of haar meester kan maken.

Ze vonden het aanvaardbaar dat mensen de ervaring van Gods nabijheid konden meemaken, maar niet dat je dat zou kunnen bereiken door het toepassen van bepaalde methoden of technieken. De Godsontmoeting is een bijzondere gunst, die er komt als een bijzondere Goddelijke genade, op initiatief van God, en zonder dat de mens daar iets kan aan verhelpen. Degenen die beweerden dat ze er wel in slaagden God op te zoeken en te bereiken, door een bepaalde methode toe te passen waren verdacht en dienden als ketters te worden beschouwd..

Veroordeeld

Daarom is Miguel Molinos in 1687 uiteindelijk ook veroordeeld en levenslang opgesloten.

Het is een verhaal vol paradoxen. We zien hier een instituut dat als doel uiteindelijk heeft de stervelingen dichter bij God te brengen, maar wanneer er dan mensen zijn die beweren dat ze dichter bij God geweest zijn, worden ze in verdenking gesteld en aan de schandpaal gezet.

God is per definitie onkenbaar in zijn grootsheid. God ontmoeten is per definitie een onbeschrijfbare gebeurtenis. Als we tot Hem zouden kunnen doordringen en er iets van vertellen, dan zou God niet meer de werkelijkheid overstijgen, maar er een onderdeel van uitmaken.

De fundamentele paradox van de mystiek is dat er lieden zijn die beweren het onuitspreekbare te kunnen uitspreken. Ofwel lukt dat, en dan is het onbespreekbare niet langer onbespreekbaar, waardoor het ophoudt te bestaan, ofwel lukt dat niet, en dan blijft het onuitspreekbare buiten schot. Zo schieten we ook niet op.

Op zijn best kunnen we aannemen dat de mystici een tipje van de sluier oplichten, zonder dat het mysterie daarom minder groot wordt, wellicht integendeel.

Afbeelding: Ignatius van Loyola, door P. P. Rubens