Bipolair of borderline?

Hetzelfde maar anders.

Na veel twijfels ben ik er nu toch van overtuigd geraakt dat borderline persoonlijkheidsstoornis en bipolaire stoornis verschillende ziektebeelden zijn. Daar bestaat ook in de literatuur nog veel discussie over. Altijd weer laaien er pennentwisten op over de juiste indeling en de definitie van al die psychiatrische diagnosen. Het laatste woord is er nooit over gezegd.

Maar om het nu over het onderscheid tussen de twee te hebben. Laten we eerst eens kijken naar wat ze gemeen hebben, hetgeen voor een stuk al de verwarring verklaart.

Onrust

In beide gevallen gaat het om een onrustig, onstabiel gemoed.

De bipolaire persoon wordt heen en weer geslingerd tussen tijden van ‘himmelhoch jauchzend’ naar ‘zum Tode betrübt,’ of met andere woorden van ‘manisch’ naar ‘depressief.’ Tijdens manische fasen staat er geen maat op het zelfvertrouwen, en denk je alles aan te kunnen. Je begint aan van alles, dikwijls zonder iets af te maken. Na verloop van tijd blijkt dit in elkaar te storten kom je weer in de depressieve fase terecht, waarin de persoon denkt niets waard te zijn en zich schuldig voelt voor alle mislukkingen.

De borderline persoon daarentegen valt van de ene minuut in de andere in verschillende gemoedstoestanden, en beleeft als het ware de vier seizoenen op een dag, zoals we dat soms kennen in ons Belgisch klimaat. Zon en regen, kou en warmte wisselen elkaar abrupt af. De schommelingen zijn sneller en minder uitgediept dan bij de bipolaire persoon.

Snelle cyclus

Dit is wellicht het voornaamste onderscheid.

Technisch is bipolaire stoornis een gemoedsstoornis, en borderline is een persoonlijkheidsstoornis. Ik weet niet of we daar veel mee opschieten.

Wat beide beelden oog nog gemeen hebben is de impulsiviteit: het vermogen ineens belangrijke beslissingen te nemen zonder daar veel over na te denken, soms met nadelige gevolgen. Nu bestaat er een vorm van bipolaire stoornis die relatief snellere schommelingen vertoont, maar dan heb je het nog altijd over fasen die verschillende dagen duren. Hoe dan ook is de grens niet scherp te trekken en zelfs de experts strijden daar nog over.

Extern

Een ander verschil is dat de schommelingen bij borderline persoonlijkheid dikwijls afhangen van een externe factor, zoals gekibbel met de partner. Er is vaak een context van afhankelijkheid en vrees voor verlatingsangst. Het beeld wordt vaak vertroebeld doordat vele borderline personen gebruik maken van allerlei geneesmiddelen die het gemoed beïnvloeden.

Bij bipolaire personen daarentegen krijg je de indruk dat de gemoedsschommelingen gedragen worden door een interne omslag die grotendeels losstaat van de gebeurtenissen van buitenaf.

Het is nog altijd niet duidelijk of deze twee stoornissen op genetische en biochemische gronden met elkaar verwant zijn. Misschien gaat het om twee mechanismen die ingrijpen op eenzelfde structuur in de celmembraan van de hersencellen. In beide gevallen is er zeker een rol van de erfelijkheid. We blijven zitten met meer vragen dan antwoorden. Op zich is het onderscheid wel belangrijk in de klinische praktijk omdat het om een andere therapeutische aanpak gaat.