Piazza Navona

Piazza Navona, een onvergetelijke plek in Rome.

Je vindt er de rivierenfontein van Bernini en de Sant'Agnese van Borromini. In hun tijd waren dat rivalen. We hebben het over de zeventiende eeuw, de barokperiode die een heropleving meebracht van de kerk en het pausendom. De contrareformatie: door visuele pracht ten toon te spreiden zou men de wereld ervan overtuigen dat de Roomse leer de betere was.

Sant-Agnese in Agone is niet gewijd aan de doodsstrijd of agonie van de Heilige Agnes, zoals ik verkeerdelijk aannam. Ik heb het wellicht fout voorgesteld aan mijn reismaat. Sorry. Agone verwijst hier niet naar een of andere doodsstrijd maar het is niet omgekeerd. Ons moderne woord agonie verwijst naar wat hier vroeger gebeurde.

Wel waar is dat de Heilige Agnes op deze plaats een marteldood stierf en dat daarom net daar die kerk werd gebouwd. Borromini bouwde in de plaats van een andere kerk die daar al stond en die gewoon werd afgebroken.

De Agone van de Sant'Agnese en de Navona van de Piazza zijn eigenlijk een en hetzelfde woord, want Navona komt van Agone. De vorm van het plein weerspiegelt nog altijd de contouren van het stadium. De gebouwen eromheen zijn gebouwd op de fundamenten van de tribunes eromheen, die in de hoogte waren gebouwd zodat je ook op de achterste rijen nog een goed zicht had.

Het was oorspronkelijk een gift van keizer Domitianus aan het Romeinse volk, eerste eeuw na Christus na de grote brand. Het was kleiner dan het circus Maxiumus of het Colosseum maar er vonden atletiekrennen plaats en ook gladiatorgevechten.

Agone was oorspronkelijk een grieks woord en betekent competitie of wedstrijd. Gezien de gladiatorgevechten werd het ook een plaats waar tot de dood toe werd gevochten het woord agonie zou daarvandaan komen.

Hoe wel ik daar mijn twijfels bij heb. Ik had me voorgesteld dat het circus agonalis, oorspronkelijk betekende dat er geen hoeken aan waren, van het Griekse woord gonos voor hoek, zoals in het woord voor pentagon, wat een vorm met vijf hoeken moet voorstellen.

Als er geen hoeken zijn in de toeschouwersruimte kan iedereen ongeveer alles zien van wat in de kuip gebeurt. Op die manier konden twintig tot vijf en twintig duizend mensen de wedstrijden komen bekijken. Dat was de toenmalige vorm van 'mass entertainment.'

Het circus agonalis was een strijdveld met tribunes eromheen waar geen hoek aan was, en dus agonalis. Daar werden dan wedstrijden gehouden die in de volksmond de agones werden genoemd. Daar komt het woord agonie vandaan.