Wegkijken

Ook in het oudheidkundige museum van Athene kijkt Hadrianus naar Antinoüs, zoals uit de foto mag blijken. Maar deze laatste kijkt niet terug. Hij kijkt weg en naar beneden. Antinoüs kijkt niet, maar hij wordt bekeken. We zien Antinoüs dan ook in hoge mate door de ogen van de keizer, die om te beginnen al flink ouder was, met een leeftijdsverschil van zowat 34 jaar.

Hadrianus was 54, Antinoös amper twintig toen deze laatste stierf. Vervuld van rouw en wellicht van wroeging, vond de Keizer – zelf een God, volgens de begrippen van die dagen – er niet beter op, dan van Antinoüs ook een hele God van te maken. Daarom dat er ook zo veel beelden zijn gehouwen, want die moesten dienen om de cultus te verspreiden.

Zowat alle koppen die we vandaag hebben, tonen ons een Antinoüs die schuin naar beneden kijkt. Dat kan dus geen toeval zijn. Is dit een esthetische keuze geweest, om de verleidelijkheid van de knaap uit te laten komen? De argeloosheid waarmee hij zich aan de blik toont?

Of is het een psychologische keuze? Het bekeken worden, zonder terug te kijken. Geliefd om zijn perfecte schoonheid. Een wezen om verliefd op te worden, maar zelf bezeten door het idee van de vergankelijkheid, aangezien hij nu op zijn hoogtepunt was, aangezien de lichamelijke schoonheid met de tijd alleen maar kon verminderen.

Het is wellicht een unicum in de wereldgeschiedenis, dat een heerser van zo’n uitgestrekt rijk, een eredienst instelt voor een jongeman die op twintigjarige leeftijd ongelukkig overleed. Ongeluk, zelfdoding, moord of geofferd? Het feit zelf wekte opschudding in die dagen en gaf van bij het begin aanleiding tot veel speculaties.

Yourcenar kiest resoluut voor het meest romantische scenario: Antinoüs offert zichzelf op uit liefde, om een profetie te vervullen, maar doet dit toch gedreven door wanhoop, omdat hij weet dat het alleen maar achteruit kan gaan. Door uit het leven te stappen, legt hij die lichamelijke schoonheid vast, zodat ze niet meer aangetast kan worden in de herinnering van de man van wie hij hield.  Op die manier weet hij Hadrianus eeuwig aan zich te binden.

Die zal nog acht jaar leven en door middel van het beeldhouwwerk op een bijna sacrale manier de afwezigheid van de gestorven geliefde in te vullen.