Toneel

Empathie betekent dat je jezelf in de schoenen van de andere kunt plaatsen, om na te gaan hoe je zelf zou reageren als het jou overkwam. Het is een gevoel dat sommigen van ons kunnen opbrengen en anderen niet. De meesten van ons kunnen het wel, maar dan vaak selectief. Onze empathie geldt niet voor iedereen en niet op alle plaatsen.

Of Zwarte Piet deugt of niet, hangt heel erg af van het standpunt dat je inneemt. Ik heb er eerder al voor gepleit, het standpunt van het kind te kiezen, en dan wel het kind van vandaag, dat vanzelfsprekend in een gemengde klas zit. Het moet gaan over wat de kinderen ervan meedragen, en niet over de nostalgische gevoelens die volwassenen vertonen, wanneer ze Sinterklaas ontwaren, omgeven door zijn schertsvertoning waarin een menigte zwart geschilderde clowns de aandacht trekt.

Wat is dat voor een spektakel, dat zo hartstochtelijk verdedigd wordt door een menigte mensen die doorgaans niet met kwade bedoelingen behept zijn, maar alleen niet inzien wat er zo mis mee is? Zelf deel ik die zwartepietnostalgie niet zo. Ik vind het maar een reactionair gedoe, met een paar misselijke ‘ancien régime’ trekjes.

We kunnen Zwarte Piet immers niet los zien van de sinterklaasfiguur. Ze komen samen voor en ze vertonen een wisselwerking met elkaar die elk kind kan waarnemen. We zien een blanke man te paard, omgeven door een menigte zwart geschilderde blanken. Het is in wezen een theatervoorstelling, die niet zo onschuldig is als ze zich voordoet. Je moet het als groep zien.

Het is duidelijk dat Sinterklaas in zijn eentje de baas is over de velen. Deze personages leven niet in een wereld waar de meerderheid beslist. Niet toevallig heeft sinterklaas een kerkgewaad aan dat je anders alleen in de kathedraal tijdens de hoogmis ziet. De goedheiligman gaat gekleed als een bisschop in vol ornaat, met mijter en staf.

Dit is een relikwie uit de tijden van de contrareformatie, waarin de kerk zich opnieuw opwierp als de instelling die het leven van de wieg tot het graf beheerste. Sinterklaas is een religieuze gezagdrager, omringd door een springerige bende goede wilden die hem op zijn wenken bedienen.