Bestaansrecht

Meditatie kan met geestelijk geweld gepaard gaan.

We voelen allemaal wel aan wat daarmee bedoeld wordt, met geestelijk geweld, maar een eenduidige definitie is er niet. Dr Edel Maex kist voor een operationele definitie zonder daarbij definitieve geldigheid te claimen: ‘Geweld is geen bestaansrecht toekennen aan het perspectief van de ander.’

Iedereen neemt een standpunt in, en heeft vandaaruit een welbepaalde invalshoek om naar onze gemeenschappelijke werkelijkheid te kijken. Elke mens is uniek, en geen twee mensen kunnen hetzelfde standpunt innemen, omdat er geen twee mensen op een plaats kunnen zijn.

Ieder kijkt naar de wereld vanuit zijn of haar eigen perspectief. We moeten ons standpunt niet aan anderen opdringen, en we kunnen niet aanvaarden dat anderen hun perspectief aan ons opleggen.

Visie

Psychisch geweld begint wanneer een van beide partijen zijn of haar visie als alleen geldend oplegt, en dientengevolge het perspectief van de andere geen bestaansrecht toekent. Wat we wel kunnen doen,  is een inspanning, om te proberen het perspectief van de ander te erkennen, echter zonder jezelf eraan te onderwerpen.

Dit is de basis van de dialoog van mens tot mens: een evenwichtige uitwisseling tussen gelijkwaardige partners, ook al heeft een partij meer macht dan de andere.

Dat komt in de buurt van de ethiek van Kant, over wie we het onlangs nog hadden, met de categorische imperatief. De mens kan zijn ethische vrijheid pas realiseren door die van anderen te erkennen.

Volgens Edel ligt dat ook vervat in de eerste bodhisattvagelofte: ‘hoe talloos de levende wezens ook zijn, ik beloof ze allen te bevrijden.’

Maatstaf

Ik wil er zelf alleen nog aan toevoegen dat de ene mens niet dient te oordelen over het geloof van de andere mens. Dat is ook de Islamitische leer zoals ik die versta, en het is terzelfder tijd ook de leer van Christus. Heb je naaste lief als jezelf. Eender hoe je ertoe komt, we hebben allemaal wel een ethische maatstaf leren kennen, die van pas komt bij de meest fundamentele keuze die je als mens moet treffen in je leven: zal ik anderen gebruiken teneinde mijn behoeften te bevredigen, of erken ik het bestaansrecht van ieder levend wezen, mezelf meegerekend.

Op papier, of op het computerscherm, kan dit vanzelfsprekend lijken maar we zien in de dagelijkse praktijk dat er heel veel mensen rondlopen voor wie dit niet geldt. Velen leven met het gevoel pas bestaansrecht te hebben als ze aan deze of gene set van verwachtingen voldoen. Van degenen die een of andere vorm van macht uit te oefenen hebben, is er altijd een aantal dar er misbruik van maakt, om de belangen van anderen aan die van hen te onderwerpen.

Afbeelding: Bodhisattva