Vol gas vooruit

De moderne techniek maakte massamoord op ongekende schaal mogelijk.

Door gebruik te maken van gas kon het efficiënt doden en opruimen van mensen op industriële schaal plaatsvinden. Andere methoden haalden het niet in termen van aantallen per tijdseenheid die aldus ‘verwerkt’ konden worden. Vanaf augustus 1941was in Sachsenhausen de nekschotmachine in gebruik, die daar ontwikkeld was, omdat het handmatig doden van Joden, met vuurwapens door de Einsatzgruppen, te langzaam ging en te veel mankracht vroeg.

In vergelijking met vergassing was de nekschotmachine toch nog trager en omslachtiger. Bovendien kwam het er op aan zoveel mogelijk het menselijk contact tussen de uitvoerders van de moordmethode en de slachtoffers te vermijden. Sommige leden van het personeel kregen het er immers moeilijk mee, als ze de hele dag niet anders te doen hadden dan mensen om te brengen, en er ontstonden zowaar gewetensproblemen.

Doodfabriek

Vergassing stelde de nazi’s in staat grote aantallen slachtoffers bij elkaar te brengen en in een keer te doden, in plaats van een voor een. Bovendien ontstond er geen nauw contact tussen de daders en de slachtoffers, wat voor minder emotionele stress zorgde. De dader diende het slachtoffer als het ware niet in de ogen te kijken. De doden werden cijfers in plaats van mensen. Het sterven was een anoniem en collectief gebeuren.

Niet alleen het leven werd hen ontnomen, ook een stuk menselijkheid. Hun dood werd weggecijferd en van eerbetoon voor het stoffelijk overschot was geen sprake. Geen eredienst, geen uitvaartceremonie, geen rouw. Het menselijk leven werd een ding dat uit de weg geruimd kon worden. Het menselijk lichaam werd een delfstof waar nog gauw van af werd gehaald wat waarde kon hebben.

Schaal

Auschwitz was een fabriek die dood en ontmenselijking produceerde door middel van de moderne technologie en transportmiddelen. Het kwaad nam de lift van de schaalvergroting in de industrie die de twintigste eeuw kenmerkt. De productie van moord berustte op een aantal industriële processen die steeds bijgesteld werden om de efficiëntie op te drijven.

We zien hier een moordindustrie die haar gelijke niet kent. Hoewel de oorlogskansen keerden en Duitsland met zijn bondgenoten onder de krijgsinspanningen kreunden, bleven de nazi’s kostbare middelen inzetten om weerloze burgers te verslepen en om te brengen in een energieverslindend productieproces, dat niet alleen het leven, maar ook de menselijkheid massaal vernietigde, en dat de medewerking van allerlei daders, mededaders, medeplichtigen en medewerkers vereiste, die elk hun verantwoordelijkheid droegen, in de mate dat zij ervan wisten.