Afstand
Orakeltaal
Wie een vrije wil heeft, is verantwoordelijk voor de gevolgen van zijn keuzen.
Plotinus’ denken heeft grote invloed gehad op latere filosofen. Hij kreeg erkenning van zowel christelijke als niet-christelijke wijsgeren. “Kerkvader Augustinus was zelfs zó enthousiast dat hij uitriep dat je maar een paar woorden in Plotinus’ ’Enneaden’ hoefde te veranderen om hem geheel als christen te kunnen beschouwen.”
Aan het woord is Rein Ferwerda, die de Enneaden vertaalde en in 2006 een verbeterde vertaling aanbood. Een Christen was Plotinus niet, maar wel een antieke filosoof, wellicht de laatste grote naam in het rijtje na Plato. “Zoals elke grote filosoof zocht hij een antwoord op de vraag waar het kwaad vandaan komt. De kerngedachte van zijn filosofie is dat alle kennis en alles wat bestaat voortkomt uit ’het Goede’, en in wezen dus goed ís.”
Kwaad
Maar er gebeuren ook slechte dingen. Die zijn volgens Plotinus nooit slecht. “Ze zijn minder goed, omdat ze verder van het Goede afstaan. Zo geredeneerd zorgt een tsunami voor een aanpassing, die op termijn gunstig zal zijn. Ja, er gaan eerst mensenlevens en goederen verloren, maar dat is een voorbijgaand verschijnsel. Volgens Plotinus is dat dienstig aan de instandhouding van het geheel.”
Dat neemt niet weg dat we soms moeten optreden tegen het kwade: “Een moordenaar is zo ver van het Goede verwijderd dat hij hardhandig gestraft moet worden.” Mensen beschikken volgens Plotinus namelijk over een vrije wil en als die níet uitvoert wat het inzicht in het Goede hem vertelt, is hij daarvoor volledig verantwoordelijk. Als we ons lichaam verwaarlozen en doktersadvies niet opvolgen dan zijn wij volgens Plotinus zelf de oorzaak van de ellende die dat geeft. En wie ondanks alles toch ernstig ziek wordt en overlijdt, moet dat aanvaarden in het besef dat we sterfelijk zijn.
Vereniging
Plotinus zegt dat we ons dan mogen troosten met de gedachte dat we ons na de dood weer verenigen met het Goede. Ook bij leven kunnen we trachten dichterbij te komen, met name in de henosis. Augustinus gaat daar op verder, en spreekt ook vandaag nog tot ons, zoals hier bij monde van de reeds geciteerde Friese blogger Huub Mous: “Tekenen was zién geworden en de taal werd een orakel. Ik schreef niet, ik werd geschreven. Ik schreef tot God, maar God schreef ook in mij.”
Om te eindigen met een begin: ‘Groot zijt Gij Heer en ten zeerste lovenswaardig! Groot is uw macht en uw wijsheid heeft geen getal!’ Dat zijn de woorden, waarmee Augustinus begon aan zijn Belijdenissen.
Meest recente commentaren