Zielsverlichting

In de extase treedt de geest buiten zichzelf.

In tegenstelling tot Augustinus heeft Plotinus het nooit over zichzelf. Hij schrijft puur voor de ideeën en streeft naar een wijsbegeerte die ontdaan is van allerlei kluisters en vooroordelen. Zijn eigen persoonlijkheid cijfert hij weg. Het is dankzij Porphyrius, zijn leerling  en bewonderaar, die ook zijn literaire nalatenschap vormgaf, onder de vorm van de Enneaden, dat we weten dat Plotinus meerdere malen een mystieke extase deelachtig is geworden: de henosis.

Dat pas bij zijn concept van het bereiken van een extatische vereniging met het Ene. Omtrent de ‘henologie’ ziet Plotinus als hoogste stadium van de nadering tot God de tabula rasa. Het uitgewiste bord, om het even te vertalen. In deze blanco toestand kan het individu een gevoel van versmelting met de Bron gewaarworden. Voorbij de taal en de zintuiglijke gewaarwordingen, en los van de stoffelijke wereld.

Vervoering

De extatische ervaring rukt het individu los uit het raamwerk van het menszijn, en biedt een kans je even tegen de grens van het Goddelijke aan te schurken. De menselijke kennis lost op, vervluchtigt en vervliegt in deze uiterste omstandigheden. De kern van het Goddelijke is in al zijn onbeschrijfelijkheid één en onverdeeld. God is een dynamis, geheel en al stilstand in beweging, onaangetast door enige stoffelijkheid.

Alleen al de naam uitspreken, of er een woord op proberen te plakken zorgt vanzelf al voor een onderscheid. We kunnen de taal niet gebruiken zonder onderscheid te maken en daarom zullen we er nooit in slagen het Ene in woorden te vatten.

Vereniging

De vereniging met het Ene is niet puur theorie of woordenspel, maar iets wat ons ook op aarde tijdens ons leven deelachtig kan worden. De mens is in staat deze extase in dit leven te bereiken.

Porphyrius vertelt dat Plotinus zelf een dergelijke vereniging vier of vijf keer heeft meegemaakt. De henosis is een ervaring die te vergelijken valt met andere voorbeelden van mystieke verlichting, zielsbevrijding of Godsvereniging, die je in elke cultuur wel terug kunt vinden, en die een onderdeel zijn van het rijke zielenleven van onze menselijke soort.

Iemand die zoiets mee heeft gemaakt, heeft weinig aandacht voor dagelijkse beslommeringen. Het geluk hangt niet van uiterlijkheden maar van de mate waarin de innerlijke verdieping plaats heeft gevonden. Het menselijk geluk komt voort uit de inwendige harmonie die zich afstelt op de band met het Ene. Geluk bestaat erin zich met het beste in het universum te vereenzelvigen.

Afbeelding: Guido Reni, Maria Magdalena in extase aan de voet van het kruis.