Drievuldig

De grondlegger van de ik-literatuur.

Wat Augustinus zo bijzonder maakt, wat mij betreft, is niet zozeer zijn theologie als wel zijn ontwapenende kwetsbaarheid, wanneer hij het over zijn eigen gevoelens heeft. Het is een van de eerste auteurs die het zo uitgebreid over zichzelf heeft, en die daarbij zich zelf niet spaart. Wat hij vertelt in de Confessiones is autobiografisch en diep doorvoeld. Hij vertelt onder meer over zijn fouten in het verleden, wordt daarbij zeer persoonlijk, en gaat daarbij de pijnlijke details niet uit de weg.

Sommige van die pagina’s zijn oprecht aandoenlijk en het is moeilijk niet met hem mee te voelen.

Auteur

Augustinus, gezien als schrijver, schrijft grote literatuur, die puur op literaire merites afgerekend, tot het beste behoort dat ooit geschreven is. Je hebt het gevoel kennis te maken met een gevoelige en verstandige man, die op grond van zijn eigen levensverhaal tot merkwaardige conclusies komt.

Hij bouwt een heel systeem uit, waarvan het ankerpunt op elk ogenblik God is, en dat is de God van de openbaring, die niet tot een beeld is samen te vatten. Augustinus' leer van het beeld van de Drie-eenheid, zo lezen we in de onvolprezen Lucepedia van de Tilburgse universiteit, is gebaseerd op Gen 1:26-27 waarin staat dat de mens werd geschapen naar het beeld van God.

Met imago dei bedoelt de kerkvader de geest of het intellect als het hoogste deel van de ziel, dat het meest op God lijkt. Dit gebied is immaterieel en het meest zuivere deel van de ziel, waar een opening gemaakt kan worden naar het goddelijke Licht.

Meervoud

Omdat er in Gen 1:26 staat: ‘Laten WIJ de mens maken...’, poneerde Augustinus, in aansluiting bij de zich ontwikkelende traditie, dat er een zeker meervoud in Gods wezen bestaat: een meervoud dat een heilige eenheid vormt. Deus wordt Trinitas: de heilige Drie-eenheid is synoniem met God. Tegenover de twee bekende tegenpolen, de God de Vader van het Oude Verbond en Jezus Christus, van het nieuwe verbond, komt de Heilige Geest te staan. Het hogere deel van de menselijke ziel moet dan op de een of andere manier de hele Heilige Triniteit weerspiegelen.

Augustinus ziet overal, in de hele schepping sporen van de Heilige Drie-eenheid, en ook in de kronkels van de menselijke geest ontwaart hij talrijke triniteiten. Overal ziet hij driehoeken, en daar mee gaat hij met vele eeuwen voorsprong Freud een Lacan vooraf.

Afbeelding: El Greco, Drie-eenheid