Aards paradijs

In het zweet van uw aanschijn

Naar aanleiding van onze bijdragen over de theodicee van vorige maand kregen we aanmoedigende reacties, met name van Prof. dr. Donald Loose die we persoonlijk nog kennen uit onze studentenjaren aan de  Katholieke Universiteit Leuven, waar hij Filosofie en Theologie studeerde. Later deed hij  in Parijs er nog politieke filosofie bij.

Hij was tijdens zijn carrière Thomas More professor aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en associate professor philosophy van Tilburg University. Zijn onderzoeksthema's zijn de ‘Kantiaanse Verlichting in ethiek, recht en politiek en de relatie ervan tot de christelijke religie.’ Daarnaast publiceerde hij over Franse politieke denkers van de vorige eeuw.

Appel

“Het bijbelverhaal over het plukken van de verboden vrucht door Adarn en Eva in de tuin van Eden, zo lezen we in de inleiding op een cursus," gaf in de geschiedenis van de westerse wijsbegeerte aanleiding tot velerlei onderling tegenstijdige interpretaties.” We hebben daar in de afgelopen dagen in ons dagboek al iets gelijkaardigs beweerd.

Oorspronkelijk werd de scene bij de boom van goed en kwaad “geduid als een vloek voor de mensheid en als de oorsprong van het kwaad.” De erfzonde zou uitgroeien tot een centrale mythe, een ‘mythe fondateur’van onze Westerse beschaving. Door toedoen van de Verlichting gaat de betekenis echter verschuiven naar de verheffing van de mens uit de natuurlijke wetmatigheden en de ontdekking van de vrijheid.

Het kwaad

Het kwaad en de mogelijkheid vrij ervoor te kiezen blijft ook in de nieuwe situatie een intrigerende problematiek. Voor de zondeval leefde de mens in het aards paradijs en kende hij het verschil tussen goed en kwaad niet. Erna is hij voorgoed van zijn naïviteit verlost, met alle nadelen van dien. Vrijheid schept verantwoordelijkheid. 

Ten opzichte van de Schepper is de zonde een schuld gebleven. Zondaars zijn we allemaal in de christelijke overtuiging die ik met de paplepel binnen heb gekregen. We worden geboren met een schuld die we nooit kunnen delgen. Daar heb je de God van Pascal tegenover wie he schepsel beklagenswaardig en onderworpen is.

We denken er nu aan ‘het kwaad’ tot thema van de maand te maken, om deze piste verder te exploreren. De reactie van Donald heeft me hierover fel aan het denken gezet. Hij gaat in zijn cursus op zoek naar de “actuele literair-wetenschappelijke interpretatie van deze mythe” waaruit blijkt dat een “oorspronkelijke vruchtbaarheidsmythe door de joodse religie werd omgeduid en in het christendom een nieuwe lading kreeg. Verschillende wijsgerige interpretaties hebben zich daaraan geïnspireerd met telkens een specifieke impact voor de westerse cultuur.  Daarover morgen meer.