Polarisatie

De illusie van de maakbaarheid

Onze samenleving is niet zo maakbaar gebleken als ooit werd aangenomen, tijdens pakweg de optimistische jaren zestig en zeventig. Het omslagpunt is wellicht te vinden in de jaren zeventig met de twee olieschokken. Daarmee was de eerste zware internationale crisis op de sporen gezet, die zou leiden naar steeds nieuwe teleurstellingen, wat betreft de ontwikkeling van de naoorlogse economie.

Ik kan me de vrees voor de olieschaarste uit de jaren zeventig trouwens nog goed herinneren.

Mijn vader, een zwijgzame doch vooruitziende man hamsterde benzine bij ons in kelder in olievaten die hij daar had verzameld. We leefden daar bovenop een bom als je het goed bedenkt. Echte energieschaarste is er nooit gekomen, maar de brandstofprijzen stegen, en er kwamen allerlei nare gevolgen, waaronder heel wat faillissementen onder meer in de bouwsector.

Uitstoot

De verhoging van de energieprijzen deed een aantal bedrijven de das om, terwijl de babyboom nog volop in de arbeidsmarkt aan het stromen was. Het plaatje van eindeloze groei viel abrupt aan scherven. Er kwam werkloosheid, met name ook in het meest kwetsbare segment, dat van de ongeschoolde arbeid, waar veel migranten aan de kost kwamen. Dat leidde tot concurrentie voor de jobs en een verzieking van de multiculturele verhoudingen. In de nasleep, begin van de jaren tachtig, kreeg je zodoende de opkomst van de racistische partijen.

Het is misschien wat kort door de bocht om het zo samen te vatten, en het is maar een schets, en wellicht een karikatuur van de werkelijkheid, maar het is toch zo een beetje onze gezamenlijke geschiedenis hier in het hartje van West-Europa, een van de rijkste regio’s ter wereld.

Fractuur

Ondanks onze welstand zijn we zeer verdeeld, en wordt onze maatschappij ontsierd door allerlei kloven, met name wat loon en toegang tot kennis, opleiding en vorming betreft, en het weerspiegelt zich ook in de toegankelijkheid van de zorg.

Doordat de verschillen veeleer toe- dan afnemen de laatste paar decennia krijgt je groeiende spanningen rond bepaalde polarisatievelden. Behalve verschillen qua inkomen, opleiding en zorgpatronen, zijn er ook verschillen aan te wijzen in afkomst, huidskleur, cultuur en taalgebruik, die eveneens tot polarisatie aanleiding geven.