Gehaakt fluweel

Ouders weten geen raad met hun kinderen.

De opvoedingsrelatie is bij uitstek een functie waarin moderne mensen denken te falen en een voortdurende bron van zelftwijfel en ontreddering. Het onderwijstijdschrift ‘Klasse’ publiceerde een brief van zulke moderne ouders met als titel: ‘Wat als mijn kind zijn hobby nu al beu is?’

In de opvoedingssituatie komen de ouders noodgedwongen met de existentiële leegte van hun kroost in aanraking, en in een ruk door met hun eigen leegte. Wie heeft in dit verhaal de grootste angst om uit de boot te vallen: de kinderen of de opvoeders? Wat als uw kind er geen zin meer in heeft, en zich te buiten gaat aan onaanvaardbaar gedrag?

Schadelijk geluk

“Geluk kan uw kinderen schaden,” zo schrijft De Standaard in een titel van een artikel dat onze jongeren als de applausgeneratie omschrijft. Het gaat over de ‘fopspeenrelatie’ die ouders met hun kinderen hebben, hoe kinderen opgroeien in een ‘fluwelen koninkrijk’ en speelbal worden van de verwennerij door velcro-ouders.

Dat zijn blijkbaar ouders die zich aanhechten of weer afhechten in de loop van je bestaan als kind. Onze verbrokkelde samenleving verwelkomt elk jaar kinderen en adolescenten die de speelbal van gescheiden ouders en nieuwe partners worden, en onderdeel gaan uitmaken van de ontstane chaos.

Als er niets overblijft van de hechting die beetje bij beetje gegroeid is, dan moet je telkens opnieuw beginnen, en daarbij vertrekken van onzekerheid en twijfel. Op een bepaald ogenblik word je dat beu, en ga je afhaken.

Toezicht

Hoewel we amper weten wat in hen omgaat, of juist daarom, houden we de hele tijd toezicht op onze opgroeiende kinderen. We willen op elk ogenblik weten waar ze zijn, met wie en wat ze aan het doen zijn. De moderne communicatie zoals computer, gsm en internet worden ingezet om dat toezicht de klok rond vol te houden. We kunnen dat betreuren, maar het is niet de schuld van de communicatiemiddelen, die reuze handig kunnen zijn om met elkaar contact te houden.

Betekent dit, dat we met zijn allen blijven steken in een kinderlijke verlatingsangst en dat vanuit een gebrek aan basic trust, zoals Dirk De Wachter beweert? Ik durf dat te betwijfelen.

Afbeelding : velcro onder de microscoop, zie www.reddit.com.

Keihard

Een optocht van kneusjes

Niet alles lukt altijd zo gemakkelijk in het moderne leven, en dat is eigenlijk altijd wel zo geweest. Het is nu echter onze eigen verantwoordelijkheid geworden, en dat steekt.

Voor de meesten van ons die dit lezen, zijn de basisbehoeften wel ongeveer gedekt: voedsel en onderdak, en mogelijkheden om te leven of te werken. Toch zijn er heel wat mensen die uit de boot vallen, of die tenminste dat gevoel hebben. Ja, aan wie ligt het dan?

Wanneer die opdracht tot ‘zelfrealisatie’ minder goed lukt, sta je oog in oog met jezelf en met je eigen eenzaamheid. Je had immers alle kansen, en als het niet gelukt is, is dat alleen je eigen schuld. Jij alleen bent verantwoordelijk voor je eigen falen.

Eenzaamheid

Dit gevoel, dat veel voorkomt, schept een leger ‘losers,’ schlemielen die er niet in geslaagd zijn zich een plaats vooraan in de ratrace te verzekeren. Ondanks alle doekjes voor het bloeden blijft de samenleving een slagveld van  Darwiniaanse wedijver, waarin niet zozeer de sterksten, als wel de slimsten de beste brokken naar zich toe halen.

In onze Westerse maatschappij is eenzaamheid een gigantisch en groeiend probleem, onder meer als gevolg van het wegvallen van sociale netwerken; en van de toenemende relationele instabiliteit. Relaties vallen gemakkelijker uit elkaar, om het even of het om gehuwden of samenwoners gaat.

Uiteraard moeten mensen die elkaar niet graag meer zien, niet tot elkaar veroordeeld blijven. Dat sticht meer kwaad dan goed, en het staat de zelfontplooiing van elk van beiden in de weg.

Ideaal

Ik denk dat hier bij Dirk De Wachter een katholiek trekje opduikt wannneer hij zich afvraagt: “Zijn wij geen consumenten van de liefde geworden? Voldoet een relatie niet meer op alle vlakken, dan gaan we op zoek naar een andere partner. We verdragen niet langer de verveling die eigen is aan het leven en aan elke relatie.” Shoppers for love zou je ze kunnen noemen, degenen die eindeloos op zoek gaan naar een relationele thrill.

Het verraadt bij Dirk een idealistische opvatting van de liefde, als iets dat stabiel en blijvend en mogelijks romantisch is. De werkelijkheid is heel anders. Dat zal dan wel de schuld van de hedendaagse oppervlakkigheid zijn.

Daarin volg ik niet. We moeten toch niet bij elke relatie die uit elkaar gaat niet meteen gaan denken in termen va mislukking? Het is heel normaal geworden dat we in de lange levensloop die we kennen verschillende partners na elkaar kennen, om wat voor redenen dan ook.

Eenzaamheid

Alles kan, niets moet.

Onze moderne maatschappij biedt veel kansen en mogelijkheden voor heel veel mensen en je zou verwachten dat de meesten van ons daar blij mee zijn. Dat valt bitter tegen, want er wordt veel geklaagd. Het zit de moderne mens niet zo lekker.

“Achter het masker van succesvolle mensen,” aldus Dirk De Wachter (zie ook gisteren,) “tref je eenzaamheid aan, en de angst om alleen te zijn, relationele instabiliteit, impulsiviteit, gevoelens van leegte en zinloosheid.”

Dit is paradoxaal, want er heeft wellicht nooit een samenleving bestaan, en er zal er wellicht ook geen meer komen die zo veel rijkdom en welstand heeft verdeeld over zoveel hoofden. We maken hier natuurlijk abstractie van de ontwikkelingslanden en we kijken hier vooral naar ons soort landen, zeg maar in de Europese Unie.

West-Europa

Geef nu toe, we hebben het goed.

Meer dan ooit hebben we de vrijheid persoonlijke keuzes te maken en ons leven op onze eigen individuele manier in te richten. Wij beschouwen dat terecht als hoogste goed en we vinden dat tamelijk evident. Zo vanzelfsprekend is het echter niet, want het model bestaat nog maar kort, en het is niet gegarandeerd voor altijd.

Eigenaardig genoeg blijft er een hunkering naar een ongerept vroeger woekeren, toen er minder keuzes en mogelijkheden waren, maar met meer geborgenheid. Ons geheugen gaat daarbij selectief te werk, want we onthouden uit het verleden alleen het goede. Er was in die oude maatschappij immers veel nijd en geweld, bekrompenheid en kortzichtigheid. Armoede en beknotting.

Crescendo

Maar goed, er zijn veel mensen die er niet goed tegen kunnen, tegen al die keuzestress en het eeuwige tekort schieten in een ontplooiingsproces dat nooit gedaan is.

Onze vrijheid resulteert in eenzaamheid, want naarmate we ons individuele levenslot verder uitbouwen, worden we steeds unieker, ook al door toedoen van de tegenslagen, want we krijgen het allemaal niet in de schoot geworpen. We leven in een tijdperk dat als verplicht levenscrescendo aan elk individu meegeeft ‘zichzelf te ontplooien’ en ‘zichzelf te realiseren’.  Dat beschouwen we als een verworvenheid, maar we betalen ook de prijs van de ‘alleen-heid’.

Elvis

There is a crack in everything

In het ideale geval zoeken de patiënten ons op voor een kwaad, en ze verlaten ons voor een goed. Ze komen met een kwaal en ze vertrekken met een geneesmiddel, dat hoop over beterschap of vertroosting biedt. In het beste geval genezing, maar dat is lang niet altijd het geval.

Er zijn nogal wat kwalen die chronisch zijn, wat een andere manier is om te zeggen dat ze wel heel lang duren. Dat is zeker het geval met psychische stoornissen die in een aantal gevallen voor het leven zijn meegegeven, en waarvan de oorzaak niet weg te nemen is, omdat die in de chromosomen schuilt, zoals in het geval van bipolaire stoornissen.

Genezen kan ik dat net zo min als andere artsen, maar we kunnen er heel wat aan doen om het draaglijk te maken en om de autonomie van de mensen die ermee behept zijn, te vergroten.

Song

"There's a crack in everything, that's how the light gets in", zong Leonard Cohen. We nemen het citaat graag over van de Leuvense psychiater en hoogleraar Dirk De Wachter.

Hij is actief als psychotherapeut en diensthoofd Systeem- en Gezinstherapie aan het Universitair Psychiatrisch Centrum van de KU Leuven, campus Kortenberg. Hij is tevens opleider en supervisor in de gezinstherapie in verschillende centra in binnen- en buitenland.

Hij is ook als auteur bekend. Zijn boek over borderline stoornis is in herdruk, want het is als zoete broodjes verkocht, tot uitgeverij Lannoo zonder zat. Begin januari is het er weer.

Citaat

"Pas wanneer er zich barsten in ons leven opdringen, is er tijd om de chaos even aan ons voorbij te laten razen en stil te staan bij wat er eigenlijk allemaal misloopt", zo vertelde hij Thomas Vanderveken in het onvolprezen culturele programma, ‘Alleen Elvis blijft bestaan’ op Canvas.

Ik vind het redelijk interessant en bijzonder wijs wat deze man ons te vertellen heeft, al zal ik er zoals steeds wel iets op aan te merken hebben. Kan het ook niet helpen.

Zolang ons leven min of meer gesmeerd loopt, we succes hebben, onze carrière een vliegende start neemt en alles ook qua relatie snor zit, laten mensen zich door het leven op sleeptouw nemen. Het moderne leven hangt aaneen van de kicks en wordt voortgestuwd door een continue zoektocht naar genot.

"Dat impulsief streven naar altijd maar meer en altijd maar beter, zorgt er voor dat mensen hun zin in het leven verliezen. Dat was al zo bij modernisten als Alfred Döblin en James Joyce en bij de postmoderne mens is dat nog harder het geval."

Bron: http://www.demorgen.be/expo/-eigenlijk-zijn-we-allemaal-psychiatrische-patienten-a2151508/

Twijfel

Er zit zeker een hang naar mystiek in mijn leesevolutie.

Na de periode van de pausen kwam ik in de Islam terecht, waar ook mystiek bestaat, en niet zo maar een beetje, zij het anders en misschien beter dan de Christelijke mystiek. Ik heb daar grotendeels gevonden wat ik zocht. Zo ben ik bij Michel de Certeau uitgekomen, zoals ik vorige maand uiteenzette, en dat was de kers op de taart. Het wordt moeilijk nog beter te doen. Al kun je er altijd verder in gaan, voor de pret.

Waar je ook achter komt als gulzige lezer van oude boeken, is dat er ook heel wat onzin verkocht is. Je kunt niet zomaar alles voetstoots aannemen wat al die eeuwen gepubliceerd is. Niet alles wat je onder ogen krijgt is aanvaardbaar of geloofwaardig, als je op zoek bent naar de waarheid, want er zijn ook veel leugens en bedrog in de markt gezet.

Kritiek

Om daar niet in te trappen moeten we wetenschappelijke normen en criteria hanteren, en het fileermes van de twijfel gebruiken. Er zit dus ook een kritische kant aan al die leesarbeid over dingen die in de dagelijkse gesprekken niet gauw aan bod zullen komen. Ik heb veel kunnen lezen over de gebruiken en de misbruiken in de geestelijke instellingen.

Al die misbruiken zijn te veroordelen, en daarom is het goed dat wij die niet uit het oog verliezen. Dat is echter geen reden om het kind met het badwater weg te gooien en de religie te veroordelen. Als de godsdienst verantwoordelijk geacht mag worden voor de brandstapels, dan kun je de wetenschap ook de ontwikkeling van de atoombom verwijten, maar het is telkens een drogredenering.

Het gaat om instrumenten die de mens voor goede of voor slechte doeleinden kan gebruiken, maar het is niet het werktuig dat verantwoordelijk is voor de ermee behaalde resultaten.

Tussenbeide

Het is niet zo dat het verbieden van de godsdienst tot minder brandstapels zou leiden. Dan kun je evengoed de wetenschap afschaffen om van de atoombom af te komen. Daar schiet je niet mee op, met zulke gevolgtrekkingen.

Zowel de godsdienst als de wetenschap ontspringen aan de menselijke nieuwsgierigheid en het ontzag voor datgene dat we kunnen vaststellen maar niet verklaren. De wetenschap houdt zich bezig met het hoe, en de godsdienst met het waarom. Voor mensen die godsdienst niet leuk vinden is er de filosofie, en meer in het algemeen de literatuur in al zijn vormen. De tijd dat alle literatuur godsdienstig was ligt gelukkig ver achter ons. Daarvoor moeten we terug gaan naar voor de zestiende eeuw, of vroeger.

Afbeelding: Herman Anton Stilke, Jeanne op de brandstapel, 1843