De verdenking

Van datgene dat totaal anders is, gaat geen dreiging uit.

Het zijn veeleer de dingen die deels hetzelfde zijn en deels radicaal verschillen die ijzing wekken. Het absolute vreemde is minder bedreigend dan de eigenaardige vertrouwdheid met de bron van het onbehagen. Het is omdat we ons in de karikatuur herkennen dat onze haren ten berge rijzen.

De werkelijkheid verschuilt zich in de kieren en spleten van het vertoog, en komt tot uiting daar waar de uitgesloten stemmen uit het verleden toch het woord nemen. Michel de Certeau nodigt ons uit, anders te gaan lezen, door de randen van het vertoog te verkennen en de marges te verbaliseren.  

Psychoanalyse

Michel de Certeau beschouwt de Freudiaanse psychoanalyse met gemengde gevoelens. Hij erkent de gunstige impact op het optimistische positivisme van de negentiende eeuw. Er is echter een keerzijde aan de medaille. De psychoanalyse dreigt te ontaarden in een teksten producerende machine, op basis van een eenheid stichtende catalogus van onproblematische concepten.

De filosofie is in verdenking gesteld door Nietzsche, Marx en Freud die les Maitres du Soupçon genoemd worden, naar een woord van Paul Ricoeur. Michel de Certeau is op zijn manier een penseur du soupçon : de denker van de verdenking, immer speurend naar tekenen van verkalking. Hij is dat ook altijd gebleven. Het ongelukkige is dat velen - ook in de psychoanalyse - als denker van het vermoeden beginnen, om zich geleidelijk om te vormen tot een doctor die het onbewuste koloniseert.

Mystiek

Deze dubbelzinnigheid lijkt inherent aan de psychoanalyse te zijn.

Michel de Certeau kiest geen partij in de twisten van zijn tijd, maar blijft als het ware van op afstand observeren. In La Fable Mystique, een geschiedkundig werk dat de ontluiking, de eigenschappen en functies van het mystieke discours beschrijft, sluit hij van meet af aan nadrukkelijk elke vorm van bekeringsdrift uit.

Het is niet zijn bedoeling een alles omvattend verhaal op te hangen of een alles verklarende uitleg te geven.

De geschiedenis heeft niet tot opdracht de aanwezigheid van absolute structuren te onthullen. Zij kan alleen haar doel naderbij komen door het mystieke discours te volgen in zijn zoektocht naar de verspreide afspiegelingen van de Ene in de multipele praktijken van het dagelijkse leven.