De lakmoesproef

Mystici hebben altijd weerstand opgewekt.

Elke medaille heeft zijn keerzijde. Het was wellicht dezelfde hang naar mystiek die Michel de Certeau in  Franse academische kringen verdacht en in Californië populair maakte. In Amerika, met zijn dorst naar zingeving en diepgang, en zeker aan de westkust wordt er heel anders gekeken naar de mystiek dan aan deze kant van de Atlantische oceaan.

Heel veel mystici hebben in hun tijd met tegenkanting af te rekenen gehad. De Heilige Teresa moest zich herhaalde malen voor de inquisitie verantwoorden en Sint-Jan van het Kruis werd opgesloten door zijn medebroeders. Het protestantisme kent Michel Servet die in Geneve door een burgerlijke rechtbank voor ketterij werd veroordeeld en verbrand.

De Islam kent de mystieke martelaar Al Hallaj. Het is iets van alle tijden en van elke cultuur of godsdienst.  

De mysticus verontrust het establishment, en schokt de instellingen.

Overvloei

Bij Michel de Certeau vloeit de geschiedschrijving van de mystiek onmerkbaar in mystieke geschiedschrijving over. Dat deed de wenkbrauwen van zijn collega’s historici fronsen, in een tijdperk waarin de geschiedschrijving op zoek ging naar kwantificeerbare gegevens om een zo volledig mogelijke verklaring van geschiedkundige verschuivingen te kunnen bieden.  

We moeten de biograaf dankbaar zijn voor dit dikke boek omtrent het leven en de werken van Michel de Certeau, die hiermee het beeld van dit complexe personage scherper stelt. Op een discrete manier heeft deze zijn sporen in de geschiedschrijving van de geschiedschrijving nagelaten. Wat mij betreft, slaagt de biografie erin de pertinentie van de intellectuele nalatenschap van deze auteur aan te tonen; die op het eerste zicht zo moeilijk te begrijpen was.

Mijlpaal

Een aantal concepten en begrippen die Michel de Certeau in de wereld zette blijven een bron van inzicht voor hedendaagse geschiedschrijvers.

Nadat hij in de jaren zeventig een zeer marginale positie heeft ingenomen ten opzichte van de grote stroming in de geschiedschrijving in de jaren zeventig, heeft hij zich later ontpopt tot een overvloedige vindgroeve voor hedendaagse onderzoekers en voor de epistemologische benadering van de discipline.