Het beleg van Pamplona

Een gebroken been zet je aan het nadenken.

Na het lezen van de biografie, met als ondertitel:  le marcheur blessé, onthouden we Michel de Certeau metterdaad als een onvermoeibare maar gekwetste ‘stapper.’ Iemand die altijd voort stapt, zonder ooit ergens te stoppen, in geestelijke zin dan.

Dat komt zo ongeveer overeen met de Wandermann van Angelus Silesius. “Mystiek is hij of zie die niet kan stoppen met gaan, en die met de zekerheid van het gemis, van elke plaats en elk voorwerp tot de bevinding komt: ‘het is niet dat’ wat we zoeken. Ce n’est pas ça. Bijgevolge kunnen we er niet bij blijven en er tevreden mee zijn.

De mysticus of mystica is dus iemand die niet stopt met zoeken, tot hij of zij vindt waar het om gaat, een ogenblik dat nooit komt, of toch nooit blijft. De enige zekerheid die je hebt is je eigen onstilbare gemis.  In de zoektocht naar het absolute blijkt elk onderdeel van de werkelijkheid toch maar relatief.

Drama

We hebben al een toespeling gemaakt op het persoonlijke drama in Michels leven, toen hij in 1967 – hij was toen 42 - het slachtoffer werd van een verkeersongeval. Zijn vader zat aan het stuur en maakte een onvoorzichtig maneuver. Zijn moeder overleed ter plekke en Michel zelf werd zwaar gewond aan een been en een oog. Het herstel zou lang duren, wat het been betreft, en het zich in het ene oog was verloren. Wat het verlies van zijn moeder betreft in deze tragische omstandigheden, wel daar hield hij een levenslang schuldgevoel aan over. Het zou altijd blijven knagen.

Een jaar later kreeg je de evenementen van mei 1968. We mogen veronderstellen dat de twee voorvallen, het ene een tragisch auto-ongeval in de privésfeer, het andere een sociocultureel gegeven met internationale weergalm, een breukmoment in zijn leven vormen.

Aardverschuiving

Het is een rupture instauratrice. We waren er nog niet uit wat daar de beste vertaling van is: een stichtende breuk. Een barenswee. Een verscheurend moment dat het begin van iets vormt.

Het doet denken aan de oorlogsblessure van Ignatius bij het beleg van Pamplona, wat het begin zou vormen van het keerpunt in het leven van de stichter van de Jezuïeten. Een persoonlijk drama van die aard, dat zo diep ingrijpt op het de fysieke integriteit, laat zijn sporen na in de geest. Bij Michel kwam daar ook nog eens het verlies van zijn moeder bij.

Hij is er wellicht radicaler door geworden en zal ten opzichte van de gezaghebbende instellingen, zoals de kerk, de orde en de universiteitsorganen, steeds een afzijdige positie innemen.

Afbeelding: Sint-Pieter verschijnt aan Ignatius' ziekbed, ets van P P. Rubens.