Bronnenbeheer

Wij komen uit bij een vorm van idealistisch scepticisme.

Volgens Michel de Certeau kan de geschiedschrijver, door toedoen van de schriftelijke bronnen, de Ander wel benaderen, maar die Ander blijft toch in wezen afwezig, zodat er na de research nog steeds raadsels overblijven, en dat er altijd een groot deel ongezegd en zelfs onzegbaar blijft.

De recente explosie van het aantal mogelijke parallelle benaderingen, dankzij de groei van de menswetenschappen, heeft er toe geleid dat er in de geschiedschrijving na de analyse geen ruimte voor conclusies meer overblijft, omdat het niet tot een synthese komt, en we moeten afstand doen van het verlangen naar eindconclusies. De waarheid is nooit definitief verworven.

Reductie

Het is altijd van, je kunt het zo zien maar je kunt het ook anders zien.

François Dosse ziet hierin een verschuiving van het structuralisme naar de historiciteit sinds de jaren tachtig.

Hoe dan ook stemt de nieuwe aanpak de geschiedschrijver tot bescheidenheid. Hij heeft niet meer de ambitie de diepe oorzaken van de historische verschuivingen bloot te leggen. Als je alles herleidt tot één oorzaak ben je noodzakelijkerwijs reducerend bezig, en je zult altijd een aantal facetten moeten opofferen zodat het onderzochte fenomeen in het plaatje past.

Geschiedenis is ‘science fiction’ in de oorspronkelijke betekenis: de wetenschap geeft er een laagje geloofwaardigheid aan maar het blijft wel fictie, en dus verzonnen.

Sociale klasse

Michel de Certeau gelooft niet in de hersenschim van de historische totaalvisie en meent dat die tijd voorbij is.

Hij wil graag voorbij aan beperkingen in verband met rang en stand, en stelt overschrijdingen in het licht, zowel in de kerk van de zeventiende eeuw als in het hedendaagse leven. Misschien onderschat hij wel en beetje het vaak zware gewicht dat sociale verschillen uitoefenen op de levensloop, maar ook op de smaak en op het geheel van waarden en voorkeuren van het individu dat volgens Bourdieu de habitus uitmaakt, en dat binnen een sociale klasse wordt overgeleverd.

In vergelijking daarmee is Michel de Certeau toch wel een beetje de aristocraat die komt uitleggen dat adel niet zo belangrijk is. Het is een teken van bescheidenheid, maar wellicht is het niet door zijn afkomst te verklaren dat hij zich weinig bekommerde om sociale verschillen en wat ze te weeg kunnen brengen, hoewel hij hun bestaan niet loochent.