Minutieus

In de jaren zestig was de psychoanalyse een invloedrijke stroming.

Daar zijn veel ontsporingen van gekomen, met allerlei claims die later weer verlaten zijn Ik heb toch sterk de indruk dat de invloed van deze discipline, die je moeilijk een wetenschap kan noemen, sindsdien is afgenomen, net zoals die van het marxisme trouwens, het zij terzijde vermeld.

Bij de manier waarop Jacques Lacan te werk ging zijn heel wat vraagtekens te plaatsen en het leek wel of heel Parijs bij hem in analyse had gelopen, dankzij de uitvinding van de analytische sessie van variabele duur, wat er op neer kwam dat het ook wel eens minder dan een minuut kon duren. Op die manier kun je veel analysanten klaarstomen en er ook een cent aan verdienen.

Dit gaf aanleiding tot een schandaal, wat Lacan nog beroemder maakte.

Juist gebruik

Dergelijke uitspattingen hebben de psychoanalyse in latere jaren in diskrediet gebracht.

De manier waarop Michel de Certeau de psychoanalyse gebruikt toont echter het nut van de invalshoek aan. Het komt er op aan, in het materiaal omtrent het historisch personage op zoek gaan, naar hetgeen verborgen en versluierd is gebleven, mogelijks ook voor dat personage zelf, en naar al hetgeen dat in tegenspraak zou kunnen zijn met de bewust afgelegde verklaringen.

In die buurt is een verheldering te zoeken. Hij bakent er ook de grenzen vanaf: de psychoanalyse legt de klemtoon op de continuïteit en de herinnering, of her-inbeelding, terwijl de geschiedschrijving op zoek gaat naar beweging en breukmomenten.

Ruptuur

De grote gebeurtenissen zoals die van 68 scheppen een rupture instauratrice, of een coupure instauratrice. Een breuk of een snede die iets in gang zet, die het begin vormt van een proces dat zich afwikkelt.

De psychoanalyse is een natuurlijke bondgenoot bij het doorprikken van de illusie dat de harde wetenschap alles kan verklaren. Michel de Certeau trekt de aandacht op alles wat de geschiedschrijving zo relatief maakt, hetgeen we vandaag gemakkelijker kunnen erkennen dan toen het geval was. Zo weten we nu dat de geschiedschrijver bepaald is door de samenleving waarin hij leeft en het publiek voor wie hij schrijft, wat zijn invloed heeft op de keuzes die gemaakt moeten worden in de massa van documenten, en de beperkingen van de taal in het schrift zetten van de geschiedenis.