De nobele onbekende

Steeds nieuwsgierig naar het anders zijn.

Voor een schrijver zoals Michel de Certeau is schrijven altijd een beetje op zoek gaan de ‘andere.’ Daarvoor gebruikt hij allerlei technieken om dichter bij het doel te komen, steeds gebaseerd op bronnen die allemaal geciteerd en gerepertorieerd zijn. Er is immers geen methode te bedenken die  alleenop zich de volledige waarheid aan het licht zou kunnen brengen.

De ‘Ander,’ l'Autre  met een hoofdletter, is ons a priori vreemd en onbekend, maar in de loop van het proces van  het researchen en verwerken van de informatie dat uiteindelijk tot schrijven voert, kunnen we wel een en ander over hem of haar te weten komen, zozeer zelfs dat we de valse indruk kunnen krijgen dat we ‘er’ zijn, en dat we die ander nu wel kennen.

Kritisch

Maar kan dat eigenlijk wel? Zijn de verschillen niet te groot tussen onze tijd en het tijdperk waarin onze personages leven. Kunnen we ons überhaupt voorstellen hoe het was in die andere tijd, en die andere maatschappij te evolueren?

De geschiedschrijver is hier op de eerste plaats een biograaf. Michel de Certeau bedrijft een vorm van geschiedschrijving die op de biografie gestoeld is. Hij is nu zelf de afwezige geworden, naar wie wij op zoek kunnen gaan, als onderwerp van een biografie, en we zien dezelfde vragen rijzen, nu wij tot hem als personage proberen door te dringen, als die hij zich stelde toen hij bezig was omtrent pater Surin.

Innerlijk

De biografische geschiedschrijving wordt dubbel interessant, als ons personage zelf ook schreef, omdat we dan in de voor een geschiedschrijver unieke situatie verkeren, dat we niet alleen over informatie omtrent het personage beschikken zoals het toen gezien werd, maar ook over de bedenkingen en gevoelens van die historische persoon, die van binnenuit komen.

Het personage kan ons uit de hand iets vertellen, dat zoveel eeuwen later verstaanbaar lijkt te zijn. We moeten dat voorzichtig lezen, en elk woord tegen het licht houden, om te kijken of er wel hetzelfde mee bedoeld wordt als wat wij denken.

We moeten alert blijven en ons niet laten leiden door allerlei aannames die we zouden kunnen meebrengen. We moeten ook niet proberen het in een of ander keurslijf te dwingen, of tot een enkele simpele uitleg te reduceren, zoals bijvoorbeeld dat de grote mystici “aan psychotische wanen” leden.