Detailkritiek

Stijl

Er valt wat op aan te merken.

De grammatica van François Dosse is niet helemaal zuiver, en er staat een aantal storende misspellingen in de tekst. Af en toe is het iets tussen te wollig en te romig opgeklopt, dan weer duister, en een enkele keer komt het tot een gordiaanse knoop van paradoxen, die dan niet meer te ontcijferen valt.

Hierin treedt François Dosse wellicht in de voetsporen van Michel de Certeau zelf, zonder zijn voorbeeld ook maar even te kunnen evenaren. Michel is echt wel de betere schrijver, en als je een keer het juiste ritme te pakken hebt gekregen, wordt je voortgestuwd door de enthousiaste nieuwsgierigheid die hij weet te delen en op te roepen.

Helder en transparant

Het is wel ontzettend Frans natuurlijk, en iedereen zal er niet evenveel van houden als ik doe. Het werk heeft zonder enige twijfel literaire kwaliteiten.

Toegegeven, de stijl van Michel de Certeau doet wellicht wat overladen aan, maar het went snel en het is zowat altijd ontcijferbaar en doorgaans foutenvrij. Degenen die over het uitbundige maar volstrekte Frans van Michel de Certeau struikelen, zullen het nog veel moeilijker krijgen, mochten ze overwegen deze biografie te lezen, waar het af en toe wat hapert.

Michel was een eeuwige zoeker natuurlijk, steeds gedreven de ander te ontmoeten, in de brede zin: het andere, de Ander met een hoofdletter, het Anders Zijn. Hij schrijft als iemand die rondtast en immer zegt het is niet dat. “Ce n’est pas ça.” Dat doet denken aan de negatieve theologie van de pseudo-Dionysios die zegt dat je over God wel allerlei dingen kunt zeggen die Hij niet is, maar niets wat hij wel is, want dat zou er op neerkomen dat we Hem in onze denkcategorieën willen dwingen.

De doorstapper

We zien Michel de Certeau in zijn geschiedkundige werken op zoek gaan naar de ander, maar met altijd toch de wetenschap dat jij je nooit met je onderwerp kunt vereenzelvigen. Hoezeer je ook in de materie wil doordringen er blijft altijd wat over dat nog ontsnapt. Daardoor blijft de onderzoeker in een eeuwige beweging en komt hij nooit tot stilstand, wat hij wel zou doen als hij op een mooie dag zou zeggen: “Dit is het nu.”

De stijl past daar wel bij. Het blijft maar kronkelen en doorgaan, schijnbaar zonder op te houden, maar er komt natuurlijk altijd wel een einde aan. Een tastbaar actieprogramma is er niet uit af te leiden, maar het roept wel allerlei gevoelens op, en daarom zeg ik ook dat het werk literaire waarde heeft.