Innerlijke droogte

Valstrik en struikelsteen.

Bij de celibataire monniken en kluizenaars heeft de middagduivel op een bepaald moment de betekenis gekregen van een geduchte tegenstander, op hun weg naar de nabijheid van God, die ze zochten in afscheiding van de wereld, door middel van gebed en werk. Tenminste dat was de bedoeling, maar dat lukte niet altijd.

Een van de dingen die verkeerd konden gaan was ‘akedia’ een toestand van verveling die gepaard gaat met geestelijke verdorring, bij uitstek een kwelgeest die ook in de moderne tijd lustig om zich heen bijt. Het gaat niet zo maar om een beetje verveling.

Lusteloosheid

De woestijnvaders noemden deze hinderlijke geestestoestand als een van de grote valkuilen op weg naar de vervolmaking. Het verschijnsel vertoont zich bij uitstek op het dode punt van de dag. Het gaat om een slapte van de ziel, die niet meer de energie kan opbrengen de dagelijkse taken na te gaan. Je bent het beu, spuugzat, en er op uit gekeken. Dit ongenoegen gaat gepaard met een angstig soort onrust, waardoor je je moeilijker kunt concentreren op datgene wat je verondersteld bent te doen.

Het is geen gevoel dat schijnbaar uit het niets komt opdagen, zonder uitleg noch verklaring, zonder aanleiding, noch aantoonbare oorzakelijke factoren. Alles leek goed geregeld en toch komt daar die inwendige onrust opborrelen. Je kunt er maar niet toe komen aan iets nuttigs te beginnen. In plaats daarvan ga je duizend dingen doen die nergens goed voor zijn. Alles behalve datgene dat je van plan was.

Kloosterleven

Het was wellicht een monnikenprobleem, omdat gewone mensen doorgaans genoeg te stellen hadden met de strijd om te overleven en wellicht niet gauw de tijd hadden om hier aandacht aan te besteden, wat wel het geval was bij diegenen die zich uit het maatschappelijke leven terugtrokken, juist met de bedoeling de ziel vrij voor God te maken.

Dat was gemakkelijker gezegd dan gedaan. Alles wat leuk was, mocht niet en er waren geen vrouwen om leven in de brouwerij te brengen. Zoveel verwondering kan dat voor ons niet meer wekken, dat de verveling zo genadeloos toesloeg.

Voor de kerkvaders van die tijd, leek het op iets dat van buiten af kwam, en dus moest in hun denkkader wel van de duivel komen, en zo is wellicht de middagduivel geboren. In de bijbel zelf wordt daar verder met geen woord over gerept.

Afbeelding: Acedia, gezien als een van de zeven hoofdzonden (luiheid) Ets van onze landgenoot Maerten de Vos (Gest. 1603)