Onderhuids

Meestal onderdrukt de mens de oorspronkelijke angst,

aldus Heidegger, maar die angst gaat gewoon door.  “Hij sluimert slechts. Zijn adem doorhuivert onafgebroken het menselijke bestaan: het zwakst is deze adem van de angst voelbaar in het bestaan van de vreesachtige, en onopgemerkt gaat hij voorbij aan de bedrijvige met zijn `ja, ja' en `neen, neen'.

Angst wordt veeleer gevoeld door wie stil zijn taak vervult. En dan het stelligst nog door wie in wezen vermetel is. Vermetelheid echter put haar kracht uit datgene waaraan zij zich wegschenkt, om aldus de ware grootheid van de mens te bewaren.”

Tijdgeest

Daar zal je weer die tijdgeest hebben. Wat mij betreft, ruikt dat nu toch een beetje muf, en al die heldhaftigheid en vermetelheid, is dat echt wel nodig? En nog een allerlaatste citaat, en dan mogen we er wel mee stoppen. In het oog van de storm “is de angst doortrokken van een eigenaardige rust, juist omdat de angst zich niet moet bekommeren om of voor iets bepaalds.”

Heidegger houdt er een wollig filosofenjargon op na, die het lezen vaak ernstig bemoeilijkt. De stemming die hij hier als `angst' beschrijft, heeft luidens Visker nog maar weinig te maken met wat datzelfde taalgebruik én het vakwetenschappelijke met angst bedoelt.

Angst zijn

Voor Kurt Goldstein (Katowice, 6 november 1878 - New York, 19 september 1965,) een van de oprichters van de Humanistische psychologie, heeft angst te maken met de toestand waarin een organisme komt, wanneer het er niet meer in slaagt de opgaven die met zijn “wezen” overeenkomen, op te lossen.

Angst is niet het gevolg van die toestand, maar is die toestand zelf. De patiënt heeft angst, maar niet omdat hij zich bewust wordt van de onmogelijkheid, die opgaven op te lossen, noch van het gevaar dat er uit voortvloeit.

De zieke is zich helemaal niet bewust van de bedreiging die de uiterlijke oorzaak voor het optreden van de angst is. Hij heeft niet angst voor iets, maar alleen angst. Juister zou het zijn te zeggen: de zieke is angst; want net zo min als hij zich van een object bewust wordt, wordt hij zich van zijn Ik bewust. Het Ik-bewustzijn is immers een correlaat van objectbewustzijn.

De angst is dus niet alleen zonder object, maar ook zonder subject. Angst gedraagt zich niet zoals een object zich hoort te gedragen. Hij overweldigt of overspoelt ons en ontneemt ons daarbij de mogelijkheid om nog adequaat te reageren.

Afbeelding: Dr Kurt Goldstein, gesigneerde foto.