Fluiten

Verklaring van de titel.

In tegenstelling met de Vrees, aldus Heidegger kent de angst geen concreet voorwerp. Het ‘waarvoor’ van de angst is onbestemd, kent geen hier en daar, van waaruit de bedreiging zou kunnen komen. In weerwil van deze onbestemdheid leidt de Angst tot een vlucht van het Er-zijn (de ziel,) niet voor een of andere voorstelling, maar voor zich zelf. Het waarvoor van de angst is het in-de-wereld-zijn als dusdanig. Het is niet een vlucht uit de wereld, maar in deze als Wereld. De ziel is op vlucht voor zichzelf om in de Wereld en het Men te vervallen.

Leegte

Heidegger denkt net zoals Kierkegaard, dat de angst een louterende functie heeft. Hij is overigens op dit punt door Kierkegaard beïnvloed.

Dat uit zich vooral in zijn appreciatie van de vrees, die zich volgens hem afkeert van wat de angst openbaart en dus een soort vaandelvlucht is. Vrees is iets voor angsthazen die de beklemming van de angst proberen te ontlopen, door iets in de plaats te stellen van het Niets dat hen daar overvalt.

Ze trachten, zegt Heidegger, “de leegte van (die) stilte” waarin ons zelfs de woorden zijn ontvallen zo snel mogelijk te vullen “door willekeurig gepraat” want “de angst maakt sprakeloos” en dat is begrijpelijk, want alle dingen “ontglijden” ons in de angst en woorden zijn ook dingen.

De vreesachtigen fluiten er op los als een volière om geen pijnlijke stilte te laten vallen. .

Fluiten in het donker

Ter herinnering, het artikel van Visker, waaruit we hier citeren, is getiteld “Fluiten in het donker.

Dit “lautwerden in der Unheimlichkeit” is voor Heidegger een vlucht die een mogelijkheid afsluit: de mogelijkheid de angst te vriend te houden, er om zo te zeggen iets uit te leren. En wat dan wel? Eenvoudig dit: dat de mens “plaatshouder van het niets” is.

De angst herinnert hem aan die opdracht en alleen de echt dappere kan die opdracht aan. Hier wordt het een beetje gedateerd. Heidegger schrijft deze rede in 1929. Volgens velen die het kunnen weten is het een revolutionaire tekst, maar hij ontsnapt niet aan de tijdgeest van die jaren, die ons nu niets meer zegt of die we niet meer kunnen begrijpen.

We weten waar die hang naar heldhaftigheid toe geleid heeft in de dertien wilde jaren van het duizendjarig rijk. Heidegger werd officieel als ‘Mitlaufer’ beschouwd.