Diepte

Voorwaarts leven, achterwaarts begrijpen.

In Het Begrip Angst (1844) schrijft Kierkegaard dat “hoe oorspronkelijker een mens is, des te dieper zijn angst.”

Voorbij alle vrees is er een soort oerangst, die berust op het idee dat er zoveel is dat aan onze controle ontsnapt. Er zijn de angstfantasieën die werkelijkheid zijn geworden, en die hoeven we dus niet meer te vrezen, en er zijn er die onmogelijk zijn, omdat we er iets kunnen aan doen, en daar hoeven we geen rekening mee te houden.

Het is de Mogelijkheid waar we bang voor zijn, de mogelijkheid die eindeloos en onpeilbaar is.  Die is verantwoordelijk voor de oerangst.

De Deense wijsgeer meent: “Pas hij die door de angst van de Mogelijkheid is heengegaan, is gevormd om zonder angst te kunnen leven, niet omdat hij de verschrikkingen van het leven uit de weg gaat, maar omdat die altijd klein worden in vergelijking met de verschrikkingen van de mogelijkheid.’

Houvast

Deze verschrikkingen berusten op het feit dat de mens een wezen is zonder houvast, dat zijn bestaan te bestaan heeft, zonder dat er ergens iets of iemand hem kan helpen bij de beslissingen die hij of zij daarbij moet nemen.

“Deze verhouding tot zichzelf kan een mens niet kwijtraken,” en zelfs het geloof waarin Kierkegaard een soort oplossing ziet, is alleen maar bereikbaar in `Vrees en Beven' want het betreft de verhouding tot een God “voor wie alles mogelijk is” en die de hoogste trap is van de `verschrikkingen van de mogelijkheid'. 

Nou die zit.

Dat vind ik een knappe uitspraak van Søren.

We schieten niet op met een God die om de haverklap in woede ontsteekt. Nu geef ik even mijn eigen mening. Ofwel komt hij niet tussen in de menselijke geschiedenis, en dan heb je er niets aan. Ofwel komt Hij wel tussen en dan heeft hij er een knoeiboel van gemaakt. Ik zou me schamen als ik zo een planeet zou maken, zoals de Aarde nu is, en ik zou kunnen tussenkomen, en ik deed het niet.

Dat vind ik nu zo mooi aan het idee van Kierkegaard voor wie God de Oerangst niet wegneemt, iets waarvoor hij oorspronkelijk door de mensheid ingehuurd was.

Wat God doet, ontsnapt aan onze controle en behoort dus tot de pure Mogelijkheid. Als we in die afgrond kijken overvalt ons een vertigo die met hoogtevrees te vergelijken is.

Afbeelding: boekkaft van Yahweh, the two-faced God van Dr JP Farrel