Toverlantaarn

Gisteren hadden we het over hoogtevrees.

Wat gaat er door je heen, als je staat te kijken naar de bergen vanop een terras in zeg maar de Alpen? Het geeft een onbedwingbaar gevoel van vertigo. Ik spreek hier ervaring. Als kind vond ik Zwitserland verschrikkelijk om die reden, die duizeligheid die me overviel door die diepe vergezichten.

Als zo een vertigo aanval plaatsgrijpt, dan is daar ergens van binnen een rood knipperlicht van angst verwoed aan het knipperen. Je begint te twijfelen aan je eigen vermogens of je wel overeind kunt blijven wat er zou gebeuren als je zou vallen. De zekerheden die je had over je plaats in de ruimte, staan op de helling.

Onzekerheid

Het vraagt enige tijd aan de hersenen om de nieuwe informatie te verwerken, en zo lang heerst onzekerheid. Hoe meer onzekerheid hoe meer angst zoals we onlangs al zagen. De eerste reactie is een van verwarring omdat het om een zintuiglijke ervaring gaat die we nog niet kennen. Het is een nieuwe ervaring die de hersenen nog in kaart moeten brengen.

Daarbij ontstaan fantasmen die zich aanvankelijk allemaal tegelijk en vervolgens meer en meer overzichtelijk gaan aanbieden. Er ontstaat geleidelijk een rangorde in de fantasmatische voorstellingen. Sommige worden afgewezen, andere versterkt, naarmate de ervaring verder duurt en de gelegenheid biedt de fantasmen tegen het licht van de werkelijkheid te houden.

Zo gauw de hersenen dit allemaal becijferd hebben, komt er meer zekerheid dat de bergen niet op je af komen, dat je inderdaad wel kunt blijven staan en lopen, en dat je niet over de borstwering zult springen.

Begrip

De fantasmen maken deel van een mechanisme waarbij we onze omgeving proberen te begrijpen, om die zoveel als mogelijk voorspelbaar te maken. Als dat niet lukt neemt het angstgevoel alleen maar toe.

De omgeving begrijpen brengt mee dat er meer mogelijkheid is die omgeving te controleren. We voelen ons pas veilige als we het gevoel hebben dat het wel snor zit met die omgeving, en we voelen ons bedreigd als die controle ons ontsnapt. En dat geldt ook voor het inwendig milieu. Niet alleen van buitenaf door toedoen van de zintuigen, maar ook van binnenuit door toedoen van de emoties, staan we bloot aan storingen van ons wereldbeeld.

Afbeelding: Uit Fantasmagorie, animatiefilm uit 1908. Zie ook de link in de blog van vandaag.